Njia ya Msalaba: Fumbo la Mateso ya Kristo

Pr Enos Mwakalindile
Jun 5
9 min read

Updated: Jul 1

Mwongozo wa Kujifunza Maisha, Kifo, na Ufufuo wa Yesu Kristo

Msalaba juu ya mlima wakati wa machweo, jua likiwaka nyuma yake. Majabali na mandhari ya milima katika mandhari ya amani na utulivu. — Giza la Ijumaa Kuu Lilipopisha Asubuhi ya Ufufuo

Gethsemane: Utiifu wa Mwana Uliomgharimu Maisha

🕊️ Maombi ya Mwisho: Tofauti ya Gethsemane

Katika bustani ya Gethsemane, tunashuhudia kilele cha mateso ya ndani ya Yesu. Alielekea mahali hapo alipozoelea kuomba, lakini usiku huo ulikuwa tofauti kabisa — haukuwa tu wa maombi ya kawaida ya faragha bali ulikuwa ni wakati wa mapambano ya mwisho ya kiroho. Katika nyakati za nyuma, Yesu aliomba ili kupata nguvu, kutoa shukrani, au kuwasiliana na Baba katika hali ya utulivu.

😰 Mapambano ya Kiroho: Hofu, Jasho, na Kilio

Lakini usiku wa Gethsemane, maombi yake yalikuwa ya dharura ya kufa au kupona, yakihusiana na kukumbatia kikombe cha mateso, yakionyesha mgongano mkali kati ya woga wa mwanadamu na mapenzi kamili ya kiungu. Alishikwa na hofu kuu, akatoka jasho kama matone ya damu (Luka 22:44). Alilia kwa uchungu mkubwa:

“Baba yangu, kama yamkini, kikombe hiki kiniepuke; walakini si kama nitakavyo mimi, bali kama utakavyo wewe” (Mathayo 26:39).

🌿 Yesu kama Adamu Mpya: Utii wa Milele

Hapa, tunamwona Yesu kama Adam mpya, akisalimisha mapenzi yake kikamilifu kwa Baba tofauti na ule uasi wa Edeni. Richard Rice anaeleza kwamba Yesu alipotafuta kujisalimisha alijisikia "kutengwa kabisa na Mungu — akihisi kama ameondolewa milele kutoka uwepo wake" (The Reign of God, uk. 254). Hili linafunua fumbo la utii: Yesu alikubali kutembea njia ambayo ilimaanisha kutengwa kwa muda kutoka kwenye ushirika wa utukufu wa milele.

🔥 Mlango wa Mateso: Ufunuo wa Mapenzi ya Mungu

Gethsemane ni mlango wa mateso ya wokovu, mahali ambapo mapenzi ya Mungu yalibadilishwa kuwa damu, maumivu, na utiifu mkamilifu. Yesu hakushindana kutimiza mapenzi ya Baba, bali alipambana na uzito wa dhambi ya dunia yote. Hukumu ya Mungu dhidi ya dhambi (Warumi 8:3) kwa niaba ya wadhambi ilikuwa juu yake, kama sadaka ya upatanisho iliyotabiriwa na Isaya 53 na kutimizwa kwa hiyari yake kama Mwana Kondoo wa Mungu anayeondoa dhambi ya ulimwengu (Yohana 1:29).

❤️ Upendo Unaogharimu: Sadaka ya Milele

Kwa njia hiyo, alimfunua Mungu kama anayebeba maumivu ya walimwengu ndani ya nafsi yake kwa upendo wa kujitoa (2 Wakorintho 5:21). Hili linathibitisha kuwa wokovu wetu si wa gharama ndogo bali uligharimu uhai wa Mwana wa Mungu mwenyewe.

Uasi wa Wanadamu na Upweke wa Mwana

💔 Kukataliwa na Kutengwa: Yesu Aachwa na Wote

Katika safari yake ya mateso, Yesu aliachwa na wote: wanafunzi wake walitorokea gizani, marafiki waliokula naye mkate walimnyamazia, na wale waliomshangilia kwa matawi walimtupilia mbali. Viongozi wa dini walimkataa hadharani, wakimchukulia kuwa tishio kwa utaratibu wao wa kidini.

🙏 Utupu wa Kiroho: Ukimya Kutoka Mbinguni

Lakini lililokuwa la kuumiza zaidi, ni kwamba alipoinuliwa juu ya msalaba, alihisi ukimya wa mbinguni — kutengwa, sio kwa sababu ya kosa lake, bali kwa ajili ya yetu. Katika hali hiyo ya utupu wa kiroho, alibeba upweke ambao mtu yeyote anaweza kuhisi anapohisi Mungu yuko mbali naye.

🔓 Mlango wa Huruma: Kristo Afungua Njia

Na kwa kupitia hayo, alifungua mlango kwa kila roho iliyopondeka kuingia katika huruma ya Baba. Kwa maana dhambi si tu uasi wa sheria, bali ni nguvu ya giza inayosababisha kutengana kwa mahusiano kati ya Mungu na wanadamu.

✝️ Sadaka ya Mwakilishi: Kifo cha Mbadala Wetu

Yesu alijitwika mzigo huu wa dhambi — si kwa sababu ya hatia yake mwenyewe, bali kama Mwakilishi na Mbadala wetu. Katika msalaba wake, tunaona kilele cha uhamisho wa hukumu: aliingia katika kutengwa ili sisi tuingie katika ushirika. Hii ndiyo sababu alihisi ukimya wa mbinguni — ishara ya kutengana na Baba — ili atufungulie njia ya agano jipya la kurudisha mahusiano yaliyovunjika na kutufanya tena wana wa Mungu.

😭 Kilio cha Mwana: Uthibitisho wa Maumivu

Alipokuwa msalabani, alilia kwa uchungu mkubwa:

“Mungu wangu, Mungu wangu, kwa nini umeniacha?” (Mathayo 27:46).

🌌 Utambulisho wa Mwana: Mungu katika Mateso

Hapa tunaona kilele cha utupu wa kiroho ambao Yesu alikumbana nao. Richard Bauckham anasema kwamba hii ilikuwa "kilele cha kutambulika kwa utambulisho wa Yesu kama Mungu katika kuteseka kwake kabisa" (Jesus and the God of Israel, uk. 254). Mungu hakumuacha Yesu kiuhalisia bali katika uzoefu wake kama mwanadamu, Yesu alihisi utupu huo kwa niaba yetu.

🌉 Msalaba kama Daraja: Mungu Yu Pamoja Nasi

Upweke wa Yesu unatuonyesha kwamba hakuna mahali pa mateso au maumivu ambapo Mungu hayupo pamoja nasi. Msalaba unakuwa daraja la neema, si kizuizi.

⚡ Unabii wa Isaya 53: Mtumishi Anayeinuliwa Kupitia Kudharauliwa

🔍 Isaya 53: Moyo wa Mpango wa Ukombozi

Isaya 53 ni mwangaza wa kina kuelekea maana ya kiteolojia ya mateso ya Yesu. N.T. Wright anaonyesha kuwa Yesu aliona unabii huu kama "kiini cha mpango wa Mungu wa kukomboa Israeli na ulimwengu" (Jesus and the Victory of God, uk. 605).

📖 Unabii Ukitimia kwa Msalaba

Katika mtazamo huu, Isaya 53 hufunua maono ya Mungu kuhusu jinsi Masiya atakavyotimiza ahadi za Mungu kwa Israeli (Luka 24:26–27), kuondoa dhambi ya ulimwengu (Yohana 1:29), na kuanzisha agano jipya kwa njia ya mateso yake (Yeremia 31:31–34; Waebrania 9:15). Kwa hivyo, msalaba haukuwa tukio la kushangaza lisilotarajiwa, bali kilele cha historia ya wokovu ambapo Mwana wa Adamu anapitia mateso ili kuingiza utawala wa haki na rehema ya Mungu kwa mataifa yote (Danieli 7:13–14; Matendo 13:32–39).

✝️ Utukufu Kupitia Kudharauliwa

Bauckham anabainisha kuwa Mtumishi wa Isaya alinyanyuliwa kupitia mateso: "Katika kudharauliwa na kufa kwake, Mtumishi wa Bwana alikamilisha utukufu wa Mungu katika upendo wa kujitoa" (Jesus and the God of Israel, uk. 30–32). Hili linadhihirishwa na Isaya 53:10–12 ambapo tunaambiwa kuwa ilimpendeza Bwana kumponda na kwamba kwa kujitoa kwake, atazaa uzao na kuona nuru.

🌾 Punje ya Ngano: Lugha ya Ufunuo

Hii inalingana na Yohana 12:23–24 ambapo Yesu anasema saa ya kutukuzwa kwa Mwana wa Adamu imefika — si kwa kuvikwa taji la dhahabu bali kwa kufa kama punje ya ngano ili kuleta uzima kwa wengi. Kwa hiyo, msalaba haukuwa kushindwa, bali ni mahali ambapo utukufu wa Mungu ulidhihirika kwa nguvu zaidi — kupitia sadaka ya upendo wa kujitoa kwa ajili ya ulimwengu.

👑 Kiti cha Enzi cha Msalaba

Yesu hakushindwa; badala yake, msalaba ni kiti chake cha enzi. Kama vile kiti cha rehema katika patakatifu pa patakatifu kilivyokuwa mahali ambapo damu ya sadaka ilimwagwa kwa ajili ya upatanisho wa Israeli (Walawi 16:14–15), vivyo hivyo msalaba wa Kristo ukawa kiti cha rehema ya milele kwa ulimwengu mzima. Kama inavyosemwa katika Warumi 3:25, "ambaye Mungu alimuweka awe upatanisho kwa damu yake, kwa njia ya imani," msalaba unakuwa si tu mahali pa adhabu bali pa huruma ya kiungu. Kama Isaya alivyotabiri:

“Alidharauliwa na kukataliwa na watu... alichukua maumivu yetu” (Isaya 53:3-4).

Kwa kufa kwake, Yesu alijitwika mzigo wa uasi wa wanadamu wote, akabeba dhambi zao kama sadaka ya ondoleo la dhambi, na kufungua njia ya upatanisho wa milele kati ya Mungu na watu wake (Waebrania 9:14–15). Msalaba ni kiti kipya cha rehema — si cha hekalu la kivuli, bali cha utukufu halisi wa mbinguni — ambapo damu ya YEsu hunyunyizwa kulipia na kurejesha kila uhusiano uliovunjika (Waebrania 10:19–22).

Ukombozi na Utukufu Kupitia Msalaba

⚔️ Msalaba: Si Kifo cha Mwathirika Tu

Yesu hakufa tu kama mhanga wa mfumo wa kisiasa au wa dini. Ikiwa kifo chake kingechukuliwa kuwa cha kisiasa, basi ingeonekana kuwa aliuawa kwa sababu alihatarisha utawala wa Dola ya Kirumi; na kama kingekuwa cha kidini, basi ingehusiana na mashitaka ya kukiuka sheria na desturi za Kiyahudi. Lakini zaidi ya hayo, kifo cha Yesu kilikuwa tendo la hiari lililozama ndani ya mpango wa milele wa Mungu wa ukombozi.

✝️ Sadaka ya Hiari: Mpango wa Kimungu

Yesu alikufa kwa hiari, kama Mwana wa Mungu aliyejitoa mwenyewe kama sadaka ya upendo na ukombozi (Yohana 10:17–18). Hili ndilo linalotoa dhima ya kipekee ya msalaba wa Kristo: kwamba ndani yake tunaona si tu ukatili wa mwanadamu bali uamuzi wa kimungu wa kushinda dhambi, kifo, na giza kwa njia ya kujitoa kwa upendo usio na masharti (Wafilipi 2:6–8; Waebrania 9:14). Alijitoa kwa hiari kama sadaka kwa ajili ya dhambi za ulimwengu.

👑 Tendo la Kifalme na Kikuhani

Kifo chake kilikuwa tendo la kifalme na cha ukuhani:

Yohana anaelezea kifo chake kama "kuitwa juu" (hupsoo), si aibu bali utukufu, akimaanisha kuwa msalaba ni mahali pa Yesu kuonyesha enzi ya kiungu inayoshinda aibu ya dhambi na giza (Yohana 3:14; 12:32-34) (Jesus and the God of Israel, uk. 152).
Paulo anaandika kuwa "alijinyenyekeza hata mauti, naam, mauti ya msalaba, kwa hiyo Mungu alimwinua juu sana", akionyesha kwamba unyenyekevu wa Yesu hadi kifo cha aibu ulizaa utukufu wa milele na kumpa cheo cha juu zaidi kama Bwana wa kila kitu (Wafilipi 2:6–11) (Jesus and the God of Israel, uk. 182).

🕯️ Mateso Kama Njia ya Utukufu

Mateso yalikuwa si mwisho wa Yesu bali njia ya ufalme na utukufu. Kwa N.T. Wright, hili linaonyesha kuwa msalaba haukuwa aibu tu bali "ishara ya kushinda kwa upendo wa Mungu dhidi ya nguvu zote za giza" (How God Became King, uk. 229).

💖 Wokovu Kwa Neema, Si Nguvu Zetu

Kwa hiyo, wokovu wetu si kwa nguvu zetu bali kwa upendo unaojitoa uliodhihirishwa msalabani.

🛤️ Njia ya Msalaba Leo: Kushiriki katika Mateso ya Kristo

Yesu aliwaita wanafunzi wake “kujikana nafsi zao, kuubeba msalaba wao, na kumfuata” (Mathayo 16:24). Wito huu si tu wa kujinyima bali wa kushiriki katika fumbo la mateso na ushindi wa Kristo. Kufuata njia hii ni kushiriki katika safari ya wokovu ambayo inaumiza lakini inaleta utukufu.

Kuvumilia mateso kwa matumaini: Kama Yesu alivyotii hadi kufa, vivyo hivyo tunaitwa kuvumilia majaribu kwa imani, tukijua kwamba mateso ni sehemu ya kutufanya kama Kristo. Waebrania 5:8 inatufundisha kuwa hata Yesu "alijifunza kutii kwa mambo hayo aliyoyapata," ikimaanisha kuwa kwa njia ya mateso, utiifu wetu na imani yetu hupimwa na kukamilishwa. Mfano halisi wa kisasa ni pale waumini wanaposimama kwa uaminifu katika mazingira ya kazi yenye rushwa, au wanapokataa kushiriki katika maamuzi ya kidhalimu, hata kama itawagharimu nafasi, heshima, au usalama wao. Katika hali hizo, wanashiriki mateso ya Kristo kwa matumaini ya kwamba Mungu anatumia kila changamoto kuwafinyanga kuwa vyombo vya utukufu wake.
Kushiriki ufufuo pamoja naye: Kifo chake si mwisho bali lango la uzima wa milele. Luka 24:26 inatufundisha kwamba ilikuwa lazima Masiya apitie mateso ili aingie katika utukufu wake. Kwa hiyo, kushiriki mateso ya Kristo hutufanya warithi wa ahadi ya ufufuo. Kama alivyoonyesha N.T. Wright, "Mateso si kizuizi bali ni njia ya kuonyesha kuwa Mungu ndiye anayetawala, hata kupitia udhaifu" (The Resurrection of the Son of God, uk. 603–605).
Kuishi katika fumbo la msalaba kila siku: Kwa mujibu wa Wright, maisha ya Yesu ni "mfano na ahadi kwa waaminio — kwamba njia ya chini ni njia ya juu" (Jesus and the Victory of God, uk. 609). Tunapoishi kwa kujinyima, kupenda bila masharti, na kuvumilia kwa subira, tunashiriki katika ushindi wa msalaba.

Kwa hivyo, njia ya wafuasi wa Kristo si njia ya utukufu wa haraka bali ni kushiriki mateso yake kwa matumaini na imani, tukijua kwamba kupitia njia hii, tunakuwa sehemu ya mpango wa Mungu wa kufanya upya na kuokoa dunia kupitia msalaba wa Yesu.

🙋 Maswali ya Theolojia ya Kileo

Je, Masiya alipaswa kuteseka kweli?

Ndiyo. Yesu alieleza kuwa ilikuwa "lazima" apitie mateso ili kuingia katika utukufu (Luka 24:26) (The Resurrection of the Son of God, uk. 605). Hii haikuwa tu kutimiza unabii wa maandiko bali ni kufunua tabia ya kweli ya Mungu kama mwenye huruma na mkombozi. Mateso ya Kristo yalikuwa muhimu ili kufichua jinsi gani Mungu alivyotayari kushuka hadi chini kabisa kwa ajili ya kuwakomboa waliopotea. Kupitia mateso haya, upendo wa Mungu ulionekana wazi kama upendo usio na masharti.

Je, kwa nini mateso ya Yesu ni muhimu kwa wokovu wetu?

Kwa sababu alibeba dhambi zetu na kutoa njia ya upatanisho (2 Wakorintho 5:21) (Jesus and the Victory of God, uk. 609). Mateso ya Yesu si tu mfano wa uvumilivu, bali yalikuwa msingi wa Agano Jipya—agano ambalo linabadilisha mfumo wa kale wa dhabihu ya wanyama (Waebrania 9:13) na kuuweka kando kwa kutoa dhabihu ya pekee ya Mwana wa Mungu (Waebrania 9:14–15). Sadaka yake ya mara moja kwa ajili ya dhambi inafuta haja ya sadaka za kurudiwa za Agano la Kale (Waebrania 10:10–14).

Zaidi ya mabadiliko ya taratibu, tunaona mapinduzi ya moyo: sheria ya Mungu haiandikwi tena kwenye vibao vya mawe, bali ndani ya mioyo ya waumini wake (Yeremia 31:31–34; Waebrania 8:6–13). Kwa kumwaga damu yake, Yesu alitimiza haki ya Mungu dhidi ya dhambi na kuanzisha daraja la neema linalovusha wanadamu kutoka hukumu kwenda ushirika wa upendo wa milele.

Je, utukufu wake ulianza baada ya ufufuo au kabla?

Utukufu wake ulianza wakati wa mateso. Msalaba wenyewe ni sehemu ya utukufu wa Mungu (Yohana 12:32-34) (Jesus and the God of Israel, uk. 152). Yesu alitukuzwa si tu baada ya kufufuka bali hata katika mateso yake, kama waandishi wa Injili walivyotumia picha na lugha maalum kufichua hilo. Injili ya Yohana inatumia mara kwa mara neno 'kuinuliwa' (Yohana 3:14; 12:32–34) kuonyesha kuwa msalaba si aibu bali ni kiti cha enzi cha kifalme. Mathayo na Marko wanaonyesha pazia la hekalu likipasuka (Mathayo 27:51; Marko 15:38) na kukiri kwa askari wa Kirumi kuwa 'Hakika huyu alikuwa Mwana wa Mungu' (Marko 15:39) kama ushuhuda wa wazi wa utukufu wa Yesu hata katikati ya kifo.

🙌 Baraka ya Mwisho (Benediction)

Enendeni katika neema ya Kristo, aliyechukua dhambi zetu na kutufungulia njia ya maisha mapya. Msalaba wake na uwe dira yenu, mateso yake na yawe faraja yenu, na ushindi wake na uwe tumaini lenu la kila siku. Amani ya Mungu, ipitayo fahamu zote, iwahifadhi mioyo yenu katika Kristo Yesu. Amina.

💬 Mwaliko wa Majadiliano

Ni sehemu gani ya safari ya Kalvari imekugusa zaidi katika somo hili? Je, ni namna gani mateso ya Kristo yanakugusa katika hali halisi ya maisha yako leo? Tafadhali shiriki mawazo yako, tafakari, au maombi ya sala. Unaweza pia kujibu: “Ni wapi katika maisha yangu ninaitwa kubeba msalaba kwa upendo na imani?”

📚 Rejea Zilizotumika

Biblia Takatifu — Chanzo kikuu cha maandiko yote.
N.T. Wright, Jesus and the Victory of God (Fortress Press): hasa sura ya 12–13 (uk. 605–609) kuhusu mateso na fumbo la ushindi wa Kristo.
N.T. Wright, The Resurrection of the Son of God (Fortress Press): tafsiri ya Luka 24:26 na maana ya utukufu unaotoka katika mateso (uk. 603–605).
N.T. Wright, How God Became King (HarperOne): sura ya mwisho kuhusu msalaba kama enzi ya kifalme (uk. 229).
Richard Bauckham, Jesus and the God of Israel (Eerdmans): sura ya kwanza na ya tano (uk. 30–32; 152; 254) juu ya utambulisho wa Yesu kama Mungu katika mateso.
Richard Rice, The Reign of God (Andrews University Press): maelezo ya kifumbo ya kutengwa na Mungu kwa muda (uk. 254).