Uchambuzi wa Ruthu 1 — Kutoka Njaa na Mazishi Hadi Miale ya Kwanza ya Tumaini
- Pr Enos Mwakalindile
- 55 minutes ago
- 16 min read
Wakati maisha yanapoonekana yamekauka na kubaki tupu, uamuzi wa kimya wa uaminifu unaweza kuwa njia ambayo Mungu analetea kesho mpya.
1.0 Utangulizi — Wakati Maisha Yanaachwa Tupu
Ruthu 1 haianzi na muujiza wala ushindi, bali na njaa, uhamaji, na mazishi.
“Katika siku zile walipokuwa waamuzi wakitawala,” njaa inaikumba Bethlehemu — “nyumba ya mkate” inaishiwa mkate (Ruthu 1:1). Familia moja inaondoka katika nchi ya ahadi ili kuokoa maisha kule Moabu. Kile kinachoonekana kama safari ya muda mfupi kinageuka kuwa miaka kumi ya hasara. Elimeleki anakufa. Wanawe wanaoa wanawake Wamoabi, halafu nao pia wanakufa (1:3–5). Naomi anabaki na makaburi matatu na wakwe wawili wakigeni katika nchi ya ugeni.
Kama kitabu cha Waamuzi kinavyoonyesha Israeli wakijirarua kwa mizunguko ya vurugu, Ruthu inatupeleka karibu na kutuangazia nyumba moja tu inayojaribu kuishi katika enzi zile za sintofahamu. Katika dunia ambako “kila mtu alifanya kama alivyoona kuwa sawa machoni pake mwenyewe” (Waam 21:25), hadithi hii ndogo inatuonyesha kinachotokea wakati mjane Mmoabi mmoja anaamua kufanya kile kilicho sawa machoni pa Mungu. Pale ambapo Waamuzi 19–21 kunaisha na mwili uliovunjika na kabila likiwa ukingoni mwa kuangamia, Ruthu inaanza na familia iliyovunjika na kusogea — polepole, kwa uchungu — kuelekea urejesho na tumaini la baadaye (Block 1999; Webb 2015).
Ruthu 1 ni sura ya kilio cha wazi na upendo usiokubali kuachia. Naomi anazungumza kwa uwazi kuhusu uchungu wake: “Mkono wa Bwana umenigeukia… Mwenyezi ameniletea msiba” (1:13, 21). Ruthu anajibu kwa kiapo cha uaminifu shupavu kinachosikika kama maneno ya agano: “Watu wako watakuwa watu wangu, na Mungu wako atakuwa Mungu wangu” (1:16). Mungu anatajwa lakini haonekani; anatenda kwa utulivu nyuma ya pazia, “akuwatembelea watu wake” kwa mkate (1:6) na kufungamanisha makusudi yake kwa nyuzi za maamuzi ya kawaida (Sakenfeld 1999).
Sura hii ya mwanzo inaibua maswali mazito:
Mungu yuko wapi wakati njaa, kuhama, na maombolezo vinapoyavua maisha yetu hadi kubaki mifupa tu?
Kilio cha uaminifu kinaonekanaje wakati tunahisi mkono wa Mungu uko dhidi yetu?
Inawezekanaje mjane mgeni kuwa kama nuru ya mapambazuko inayotangaza kesho ya Mungu kwa Israeli?
Ruthu 1 inatualika tuandamane na Naomi na Ruthu kutoka kwenye usiku wa utupu kuelekea alfajiri ya kwanza ya tumaini la mavuno.
2.0 Muktadha wa Kihistoria na Kifasihi — Hadithi Ndogo Katika Enzi za Waamuzi
2.1 “Siku Zile Walipokuwa Waamuzi Wakitawala”
Kitabu kinafunguka kwa muhuri mmoja wa wakati: “Ikawa siku hizo walipokuwa waamuzi wakitawala” (1:1). Hadithi hii inawekwa mahali fulani katika enzi ngumu za kitabu cha Waamuzi, lakini sauti yake ni tofauti sana. Badala ya majeshi, tunakutana na familia moja tu; badala ya vita vya hadharani, tunashuhudia msukosuko wa kifamilia wa njaa na maombolezo. Hata hivyo uhusiano huo umekusudiwa: Ruthu ni hadithi ya hesed — uaminifu wa agano — inayochezwa katika enzi ile ile inayojulikana kwa kuvunjika kwa agano (Block 1999; Webb 2015).
Wanazuoni wengi wanaona Ruthu kama daraja la kifasihi kati ya Waamuzi na Samweli. Mstari wa mwisho wa kitabu unamalizia na ukoo wa Daudi (Ruthu 4:18–22); hadithi hii ndogo ya wajane, mashamba na harusi ya kijijini inajiandaa kimyakimya kumpokea mfalme mkuu wa kwanza wa Israeli — na hatimaye Masihi (Nielsen 1997; BibleProject 2023). Kwa kutumia picha ya N. T. Wright, tunaweza kutazama kitabu cha Ruthu kama mojawapo ya “sehemu za jukwaa” katika tamthilia inayoendelea ya hadithi ya Israeli, likionyesha jinsi Mungu anavyolisukuma mbele kusudi lake si kwa sauti za manabii na wafalme tu, bali pia kupitia maamuzi ya imani yenye hatari ya watu wa kawaida walioko pembezoni mwa jamii.
2.2 Bethlehemu, Moabu, na “Uhamisho Mdogo”
Bethlehemu ya Yuda — “nyumba ya mkate” — ndiko nyumbani kwa familia hii (1:1–2). Njaa katika nchi inagusa maonyo ya agano katika Torati, ambako kutotii kungepelekea ukame na uhaba (Kum 28:15–24). Familia inakuwa “wageni wakaaji” katika nchi ya Moabu (1:1), wakitoka katika nchi ya ahadi kuelekea eneo lenye historia tata na Israeli (Hes 22–25; Kum 23:3–6).
Safari ya kutoka Bethlehemu hadi Moabu na kisha kurudi tena inaakisi kwa namna ndogo mzunguko wa uhamisho na urejesho wa Israeli. Naomi “alikwenda akiwa amejaa” na anarudi “akiwa mtupu” (1:21). Lakini huo “mrejeo mtupu,” mikononi mwa Mungu, unakuwa mwanzo wa hadithi mpya ya urejesho. Kwa upande mwingine, hatua ya Ruthu kujiunga na Israeli ni mfano mdogo unaotuonyesha jinsi Biblia inasimulia wageni wakikaribishwa katika familia ya Mungu. Ndani ya simulizi hili dogo tunaonja mwanzo wa mkondo mpana wa watu wa mataifa kuunganishwa na watu wa Mungu (Lau 2010).
2.3 Majina, Ucheza-Jina, na Mvutano wa Utambulisho
Ruthu inapenda kutaja majina na maana yake. “Elimeleki” inaweza kumaanisha “Mungu wangu ni mfalme,” jambo la kejeli katika enzi ambayo Israeli wanamkataa Mungu kama Mfalme. “Naomi” maana yake ni “anayependeza / anayefurahisha,” ilihali baadaye atajiita “Mara” (“mchungu,” 1:20). Wana wao, “Maloni” na “Kilioni,” majina yao yanaashiria maradhi na kudhoofika. Majina haya ya ishara yanaonyesha safari ya kutoka kwenye ujazo kwenda utupu, kutoka furaha kwenda uchungu (Block 1999; Nielsen 1997).
Ruthu mwenyewe mara nyingi anaitwa “Ruthu Mmoabi” (1:22; 2:2, 6, 21). Mwandishi anahakikisha ugeni wake unaendelea kuonekana. Kama Peter Lau anavyoonyesha, alama hii ya mara kwa mara inasisitiza mipaka ya kijamii anayoivuka, na uzito wa hatua yake ya kujitambulisha na Mungu wa Israeli na watu wake (Lau 2010).
2.4 Muundo wa Ruthu 1
Watafsiri wengi wanaona Ruthu 1 kama muundo ulioandaliwa kwa umakini wa hatua kadhaa kati ya ardhi, hasara na uaminifu (Block 1999; Sakenfeld 1999; Nielsen 1997):
Njaa, Kuhama, na Mauti Moabu (1:1–5) — Familia inakimbia njaa, inakaa ugenini Moabu, na inabakia na wajane watatu.
Habari za Mkate na Njia ya Kurudi (1:6–9) — Naomi anasikia kuwa Bwana “amewajilia watu wake” na kuanza kurudi; anawahimiza wakwe zake kurudi kwao.
Machozi, Mabishano, na Theolojia ya Uchungu ya Naomi (1:10–14) — Orpa na Ruthu mwanzoni wanasisitiza kwenda na Naomi; Naomi anachora picha isiyo na tumaini ya kesho yake.
Kiapo cha Uaminifu cha Ruthu na Kukubali Kimyakimya kwa Naomi (1:15–18) — Orpa anarudi; Ruthu anashikamana na kutoa kiapo chake mashuhuri; Naomi anakubali kwa ukimya wala hasemi tena.
Kuwasili Bethlehemu na Kujibadilisha Jina (1:19–21) — Mji unasisimka; Naomi anatangaza kwamba Mwenyezi amemfanya kuwa mchungu.
Mbegu Tulivu ya Tumaini (1:22) — Naomi anarudi “akiwa na Ruthu Mmoabi,” na wanaingia Bethlehemu “mwanzoni mwa mavuno ya shayiri.”
Sura inaanza na njaa na mazishi, inamalizikia kwenye maelezo tulivu ya mavuno yanayoanza. Kati ya mwanzo na mwisho huo, tunasikia kilio, mabishano, na kiapo cha upendo usiokubali kuachia.
3.0 Kutembea Ndani ya Maandiko — Njaa, Kuaga, na Uamuzi wa Kushikamana
3.1 Ruthu 1:1–5 — Njaa, Kukimbia, na Makaburi Matatu Moabu
“Ikawa siku hizo walipokuwa Waamuzi wakitawala, njaa ilitokea katika nchi; mtu mmoja wa Bethlehemu ya Yuda akaenda kukaa kwa muda katika nchi ya Moabu…” (1:1)
Tunatupiwa moja kwa moja katika kipindi cha misukosuko: siku za waamuzi na njaa katika nchi. Bethlehemu — “nyumba ya mkate” — haina mkate. Elimeleki, mkewe Naomi, na wana wao Maloni na Kilioni wanaondoka kama “wageni wakaaji,” watu wasio na usalama kamili (1:1–2).
Maelezo yanatembea kwa urahisi lakini kwa uzito: “Wakaenda… wakakaa… Elimeleki akafa… wakaoa wake Wamoabi… wakaendelea kukaa huko kama miaka kumi… Maloni na Kilioni wote wawili wakafa” (1:2–5). Kile kilichoanza kama mbinu ya kuokoa maisha kinakuwa simulizi la hasara nzito. Naomi anabaki bila mume wala wana, mjane mzee mhamiaji mwenye wakwe wawili wakigeni.
Mwandishi bado hasemi kwa nini njaa ilikuja au kwa nini wanaume wakafa; msisitizo uko katika unyonge na hali ya hatari ya Naomi. Katika hadithi kubwa ya Biblia, yeye ni mmojawapo wa watu ambao Bwana aliwaagiza watu wake wawastahi na kuwalinda — mjane, mgeni, asiye na nguvu katika jamii (Kum 10:18–19). Hapa, Naomi ndiye mtu huyo, na yuko Moabu.
3.2 Ruthu 1:6–9 — Habari za Mkate na Baraka Njiani
“Kisha akaondoka na wakwe zake, ili warudi kutoka nchi ya Moabu; maana huko katika nchi ya Moabu alikuwa amesikia ya kwamba Bwana amewajilia watu wake kwa kuwapa chakula.” (1:6)
Kwa mara ya kwanza, Bwana anatambulishwa hapa kama mtendaji. Amewajilia (paqad) watu wake na kuwapa mkate. Naomi anaamua kurudi, na wakwe zake wanaanza safari pamoja naye (1:6–7). Lugha ya “kurudi” (shuv) inaanza kurudiwa; Ruthu 1 imejaa kurudi — kimwili na kiroho (Nielsen 1997).
Njiani, Naomi anawageukia kwa upole lakini pia kwa uhalisia. Anawahimiza kila mmoja arudi “nyumbani kwa mama yake,” na anaomba Bwana awafanyie wao hesed — upendo wa agano — kama wao walivyowafanyia waume zao, wanawe, na yeye (1:8). Anawatakia “raha” katika nyumba za waume wapya (1:9). Maneno yake yamebeba lugha ya agano; hata katikati ya uchungu wake, bado anawaombea kesho yao.
Hapa ndipo Naomi anapomtaja Bwana kwa upole na tumaini. Hivi karibuni, uchungu wake utaizidi sauti ya tumaini. Lakini katika aya hizi, tunamwona kama mwanamke wa imani, anayetamani binti zake wakwe wapate usalama na amani (shalom) (Sakenfeld 1999).
3.3 Ruthu 1:10–14 — Mabishano, Kukata Tamaa, na Maamuzi Mawili Tofauti
Mwanzoni, Orpa na Ruthu wote wawili wanakataa ushauri wa Naomi: “La, sisi tutarudi pamoja nawe kwa watu wako” (1:10). Lakini Naomi anaendelea kusisitiza hoja yake. Anachora picha ya kubuni ya kusisimua: hata kama angeweza kupata wana wengine usiku huo huo, je, wangesubiri hadi wakue ili kuwaoa? (1:11–13). Nyuma ya tamko hili lenye kushangaza kuna desturi ya ndoa ya kuendeleza jina la ndugu (levirate), na uelewa wa Naomi kwamba hawezi tena kuwahakikishia mustakabali wa maisha yao.
Kisha anafika kiini cha malalamiko yake ya kitheolojia: “La, binti zangu; maana mimi imenipata huzuni kuu kuliko ninyi, kwa kuwa mkono wa Bwana umeinuka kinyume changu” (1:13). Naomi anatazama hasara alizopata kama “mkono” wa Bwana dhidi yake binafsi. Hamung'unyi maneno, halainishi usemi. Anamtaja Mungu kama mhusika ambaye mkono wake umempiga.
Wote wanalia kwa sauti. Orpa anambusu mama mkwe wake na kurudi. Ruthu anashikamana naye (1:14). Kitenzi hicho ndicho kinachotumika pia katika Mwanzo 2:24 kwa mume “kushikamana” na mke wake, na katika Kumbukumbu la Torati kwa “kushikamana na Bwana” (Kum 10:20). Kitendo hiki cha mwili cha kushikamana kinatabiri maneno ya agano atakayoyatamka hivi punde (Webb 2015; Lau 2010).
Orpa na Ruthu wote wawili wanaonyeshwa kwa picha ya kuhurumiwa, si kulaumiwa. Orpa anafanya jambo la kawaida na la kueleweka kabisa — anarudi kwa watu wake na kwa miungu yao (1:15). Ruthu anafanya jambo lisilotarajiwa.
3.4 Ruthu 1:15–18 — Kiapo cha Ruthu: Mgeni Atamka Maneno ya Agano
“Usinisihi nikuache, nirudi nyuma nisikufuate; kwa maana utakapoenda wewe, nitaenda mimi, na utakakolala, nitalala; watu wako watakuwa watu wangu, na Mungu wako atakuwa Mungu wangu…” (1:16)
Naomi anamwambia Ruthu amfuate Orpa: “Tazama, mwenzako amekwisha kurudi kwa watu wake, na kwa miungu yake; rudi pamoja naye” (1:15). Jibu la Ruthu ni moja ya hotuba zenye nguvu zaidi katika Maandiko. Hatoi hoja ya kugusa akili; kwa mtiririko wa kishairi anatoa kiapo cha kujitoa kikamilifu:
“Utakapoenda wewe, nitaenda mimi.”
“Utakapokaa wewe, nitakaa mimi.”
“Watu wako watakuwa watu wangu.”
“Na Mungu wako atakuwa Mungu wangu.”
“Utakapokufa wewe, nitakufa mimi, na huko ndiko nitakapozikwa.”
“Bwana na anitendee hivyo, na kuzidi, isipokuwa mauti ndiyo itakayotenga mimi na wewe” (1:16–17).
Ruthu anaufungamanisha mustakabali wake na Naomi katika maisha, mauti, na hata maziko. Analitaja jina la Bwana (YHWH) katika kiapo chake, akijiweka upande wa Naomi na wa Mungu wake. Hii ni zaidi ya uaminifu wa kifamilia; ni kugeuka kimoyomoyo, ni kuvuka mpaka wa utambulisho kutoka kuwa Mmoabi hadi kuwa mfuasi wa YHWH (Lau 2010; Sakenfeld 1999).
Katika kipindi ambacho Israeli mara kwa mara wanamuacha YHWH na kukimbilia miungu mingine, mwanamke Mmoabi anajifunga kwa maisha ya kudumu kwa Mungu wa Israeli na watu wake. Kama Tim Mackie angeeleza: katika kitabu ambacho jina la Mungu halijahusianishwa sana na miujiza ya kuonekana, tabia ya Mungu inaonekana katika hesed ya Ruthu — upendo wa uaminifu wenye gharama (BibleProject 2023).
Naomi anapomwona Ruthu “ameazimia” kwenda pamoja naye, anaacha kumsihi (1:18). Mabishano yanaisha si kwa sababu Naomi amebadilisha theolojia yake, bali kwa sababu uthabiti wa Ruthu umefunga mjadala.
3.5 Ruthu 1:19–21 — “Msiniite Tena Naomi… Niiteni Mara”
Wanawake wawili wanaendelea na safari mpaka wanafika Bethlehemu. Mji wote unashtuka, wanawake wakisema, “Je, huyu ndiye Naomi?” (1:19). Machungu na miaka imeubadilisha uso wake kiasi kwamba utambulisho wake unatia maswali.
Naomi anajibu kwa kujipa jina jipya:
“Msinite tena Naomi [Anayependeza]; niteni Mara [Aliye na machungu], kwa sababu Mwenyezi amenitenda mambo machungu sana. Mimi nalitoka nikiwa nimejaa; Bwana amenirudisha tupu… Bwana amenitendea machungu, na Mwenyezi ameniletea mabaya” (1:20–21 kwa muhtasari).
Theolojia ya Naomi kuhusu mateso ni ya moja kwa moja. Anatumia majina yote mawili — Bwana (YHWH) na Shaddai (Mwenyezi). Anaunganisha utupu wake na matendo ya Mungu. Anajikumbusha “akiwa amejaa” alipoondoka — mume, wana, kesho — na alivyo “mtupu” sasa. Katika mazungumzo yake, uwepo wa Ruthu hauhesabiki bado kama ujazo. Uchungu wake ni mzito kiasi kwamba bado hawezi kumwona Ruthu kama zawadi.
Mwandishi hamkemei Naomi moja kwa moja. Ruthu 1 inawapa wenye kuteseka nafasi ya kuomboleza kwa uaminifu mbele za Mungu. Malalamiko ya Naomi yanavuta kumbukumbu za Zaburi ambazo wenye haki wanalalamika waziwazi, wakimwambia Mungu kwamba ndiye ameruhusu au ameruhusu maumivu yao (Zab 88). Kama Sakenfeld anavyoonyesha, Naomi anakuwa mfano wa “malalamiko ya uaminifu” — kuleta uchungu mbele za Mungu, si mbali kutoka kwake (Sakenfeld 1999).
3.6 Ruthu 1:22 — Mbegu Tulivu ya Tumaini
“Basi, Naomi akarudi, na Ruthu, Mmoabi mkwewe, pamoja naye, aliyerudi kutoka nchi ya Moabu. Wakaingia Bethlehemu mwanzoni mwa mavuno ya shayiri.” (1:22)
Sura inafungwa kwa muhtasari na vidokezo viwili tulivu vya tumaini.
Kwanza, tena tunamwona Ruthu akitajwa kama “Mmoabi,” tukikumbushwa kwamba mgeni ameingia nyumbani pamoja na Naomi. Naomi anasema amerudi “mtupu”, lakini mwandishi kwa upole anatuambia: amerudi na Ruthu.
Pili, muda: “mwanzoni mwa mavuno ya shayiri.” Njaa ya aya ya kwanza sasa imepishana mlangoni na msimu wa mavuno. Mashamba yako tayari kujaa nafaka. Chakula kiko tayari kuvunwa na kukusanywa. Neema itapatikana muda si mrefu katika shamba la shayiri. Mwandishi analipanda hili kama mbegu ndani ya mawazo ya msomaji. Tunatakiwa tuhisi mvutano huu: Naomi bado ana uchungu na utupu, lakini amerudi wakati ule ule ambao Mungu anajaza nchi kwa nafaka.
Ruthu 1 inamalizika na maombolezo ambayo hayajatatuliwa kikamilifu, lakini mwendo wa hadithi unaelekea mbele waziwazi. Utupu bado haujageuzwa kuwa ujazo, lakini upeo wa mavuno unaonekana mbali kidogo.
4.0 Tafakari ya Kitheolojia — Uweza wa Siri, Kilio cha Uaminifu, na Hesed Inayovuka Mipaka
4.1 Mungu Aliyeko Nyuma ya Pazia, Siyo Jukwaani
Ruthu 1 haina muujiza wa dhahiri, haina sauti ya radi kutoka mbinguni. Mungu “anawajilia watu wake” kwa mkate (1:6), lakini hatuambiwi namna alivyoifanya. Naomi anahusisha msiba wake na Bwana na Mwenyezi (1:13, 20–21), lakini hatumsikii Mungu akijibu moja kwa moja. Matendo ya Mungu ni ya utulivu, kana kwamba yamejificha.
Wanazuoni wengi wanaona kwamba Ruthu inaonyesha kuwa uweza wa Mungu (providensia) unaonekana si kwa matukio ya ajabu yanayokatiza historia, bali kupitia matukio ya kawaida: njaa, kuhama, habari zinazopita masikioni, na maamuzi ya watu (Block 1999; Webb 2015; BibleProject 2023). Hili linaendana na msisitizo wa Wright kwamba Mungu mara nyingi hufanya kazi kupitia maisha ya kawaida ya watu wake wanapojifunza “kuigiza” sehemu yao katika tamthilia ya ukombozi. Makusudi ya Mungu yanapiga hatua kupitia kurudi kwa Naomi akiwa mchungu na kiapo cha hatari cha Ruthu, kama yanavyopiga hatua kupitia maono ya nabii.
4.2 Uaminifu wa Naomi Katika Kulia — Imani Katika Kilio cha Uchungu
Maneno ya Naomi ni makali na ya wazi. Anaamini katika ukuu wa Mungu; hapendi tu kile ambacho ukuu huo umemaanisha kwa maisha yake. “Mkono wa Bwana umekuwa kinyume nami” (1:13). “Mwenyezi amenitendea mambo machungu” (1:21). Anajihisi kama mlengwa wa ghadhabu ya Mungu.
Lakini tendo lenyewe la kurudi Bethlehemu linaonekana kama mwanga dhaifu wa mshumaa wa imani ambao bado haujazimika. Amesikia kwamba Bwana amewajilia watu wake na kuwapa mkate, na anarudi kuelekea neema hiyo (1:6–7). Analeta uchungu wake nyumbani, katika nchi ya ahadi na katika jumuiya ya watu wa Mungu. Katika mtazamo wa kibiblia, mara nyingi imani inaonekana hivyo: si tabasamu la bandia juu ya maumivu, bali ni kubeba moyo uliojeruhiwa na kuurudisha mbele za Mungu na watu wake, hata wakati wa kulalamika (Sakenfeld 1999; Nielsen 1997).
Hivyo Ruthu 1 inahalalisha kulia kwa uaminifu. Inawaambia waamini wa leo kwamba kutaja machungu yetu mbele za Mungu siyo ukosefu wa imani, bali ni sehemu ya uaminifu wa agano.
4.3 Hesed ya Ruthu: Mgeni Anayeishi Wito wa Israeli
Kiapo cha Ruthu ni tendo safi la hesed — upendo wa uaminifu unaokwenda mbali zaidi ya uwajibikaji wa kawaida. Anajinyima nchi yake, familia yake, lugha yake, uwezekano wa ndoa mpya, na historia yake ya kidini ili kufungamana na Naomi na na YHWH. Kama uchambuzi wa Lau wa utambulisho wa kijamii unavyoonyesha, uamuzi wa Ruthu kuvuka mpaka na kuingia ndani ya “nafsi ya kijamii” ya Israeli ni jambo la kipekee sana: anachagua kuichukua jamii ya Naomi na Mungu wake kama yake mwenyewe, kwa ukamilifu na moja kwa moja (Lau 2010).
Kwa kufanya hivyo, Ruthu anaishi wito ule ule ambao Israeli wenyewe waliitiwa: kuonyesha upendo wa agano wa Mungu kwa ulimwengu. Katika wakati ambao Waisraeli katika kitabu cha Waamuzi wanakimbizana na miungu ya uongo na kuvunja agano, mwanamke Mmoabi anakuwa picha hai ya uaminifu wa agano. Yeye ni, kwa kutumia mawazo ya Tim Mackie, mhusika ambaye maamuzi yake ya kawaida ya uadilifu na ukarimu yanageuka kuwa jukwaa ambalo Mungu anafunua makusudi yake ya ukombozi (BibleProject 2023).
4.4 Utambulisho, Kuwa wa Nyumbani, na Mipaka ya Watu wa Mungu
Ruthu 1 inaendelea kumuita “Ruthu Mmoabi,” ikitukumbusha daima swali la “yeye ni wa nani?” Kumbukumbu la Torati 23:3–6 linaongea kwa ukali kuhusu nafasi ya Wamoabi katika kusanyiko la Bwana. Lakini hapa tunaye mwanamke Mmoabi anayewaacha watu wake na miungu yao, na kujiunga na YHWH na watu wake. Hadithi ya Ruthu inaisukuma Israeli kujiuliza: Ni nani hasa anayehesabika kuwa wa watu wa Mungu? Kwa misingi gani?
Kama Wright na wengine wanavyosisitiza, Agano la Kale tayari lina vimulimuli vinavyoonyesha kwamba familia ya Mungu hatimaye itawajumuisha watu wa mataifa, si kwa kufuta Israeli, bali kwa kuwaingiza wageni katika hadithi ya agano la Israeli. Ruthu anatanguliza maono ya baadaye ya manabii ya mataifa kuja Sayuni na hali halisi ya Agano Jipya ya watu wa Mataifa kupandikizwa katika mzeituni wa Israeli ndani ya Kristo (Rum 11) (Wright 2012; Lau 2010; Nielsen 1997).
4.5 Kutoka Utupu Hadi Mavuno: Ladha ya Hadithi Kubwa Zaidi
Maneno ya Naomi ya “kuondoka nikiwa nimejaa” na “kurudi nikiwa mtupu” (1:21), na pia kutajwa kwa “mwanzo wa mavuno ya shayiri” (1:22), ni zaidi ya maelezo binafsi tu. Yanabeba mwangwi wa hadithi kubwa ya Israeli: ya kupelekwa uhamishoni na kurudishwa, kupoteza na kurejeshewa. Katika kiwango kidogo, Naomi anaishi mfano wa kile ambacho baadaye kitakuwa uzoefu wa taifa lote — kuondoka katika nchi, kupoteza kila kitu, na kisha kurudishwa kwa neema ya Mungu.
Katika tamthilia kubwa ya Biblia, mwendo huu unafika kileleni katika kifo na ufufuo wa Yesu, mzao wa Ruthu. Yeye aliyelia, “Mungu wangu, Mungu wangu, mbona umeniacha?” (Marko 15:34), ndiye huyo huyo aliyesimama tena kutoka kaburini asubuhi ya uumbaji mpya. Hadithi ya Naomi ya kutoka katika utupu kuelekea ujazo, polepole, inakuwa moja ya dalili ndogo zinazoonyesha urejesho wa mwisho.
5.0 Matumizi Katika Maisha — Kutembea na Naomi, Kujifunza Kutoka kwa Ruthu
5.1 Wakati Maisha Yako Yanasikika Kama Njaa
Kuna misimu katika maisha inayofanana na Ruthu 1: njaa, mazishi, na kurejea nyumbani kwa aibu. Kipato kinapungua. Mahusiano yanapasuka. Mipango inakufa. Kama Naomi, tunaweza kuhisi kwamba mkono wa Bwana umeinuliwa kinyume chetu.
Ruthu 1 haitupi majibu ya haraka. Lakini inathibitisha kwamba hisia za ukame wa kiroho na utupu wa moyoni ni halisi. Na zaidi sana, simulizi hii inatuambia kwamba misimu kama hiyo haiko nje ya hadithi Mungu anayoiandika. Hata Moabu, hata katika barabara ya kurudi nyumbani kwa uchungu, Bwana bado anafanya kazi kimyakimya. Kwetu, inaweza kumaanisha kuthubutu kuamini kwamba Mungu yupo hata kama tunachokihisi ni hasara na hasira tu — na kwamba “kutujilia” kwake kunaweza kuanza na ishara ndogo: neno la tumaini, mkono wa jumuiya, au rafiki wa ajabu anayekataa kukuacha.
5.2 Kuandaa Nafasi ya Kilio cha Kweli Katika Jumuiya
Naomi anafika Bethlehemu na kutangaza hadharani, “Msiniite tena Naomi… niteni Mara; kwa maana Mwenyezi amenitenda mambo machungu sana” (1:20). Hafichi maumivu yake ili kuwalinda wengine wasijisikie vibaya.
Mara nyingi jumuiya za Kikristo zinapata ugumu hapa. Tunapenda ushuhuda mfupi wa ushindi kuliko simulizi ndefu za huzuni. Ruthu 1 inatualika makanisa na vikundi vya waamini kuwa mahali ambapo wale wanaojihisi kama “Mara” wanaweza kusema walivyo bila kukemewa mara moja. Hilo linaweza kumaanisha:
Kusikiliza zaidi kuliko kukimbilia kutoa majibu ya haraka.
Kuwaruhusu watu kusema, “Ninahisi kama Mungu yuko kinyume nami,” na bado kubaki karibu nao.
Kuwainulia tumaini mbele yao wao wenyewe wanaposhindwa kuliona.
5.3 Kutenda Hesed: Uaminifu Wenye Gharama Katika Maisha ya Kawaida
Kiapo cha Ruthu hakifuatiwi na radi wala ngurumo. Kinasemwa tu barabarani, kwenye barabara ya vumbi kati ya Moabu na Yuda. Lakini maneno hayo yanageuza hadithi ya ulimwengu.
Matendo yetu ya hesed — kumtembelea rafiki aliyefiwa, kusimama karibu na ndugu mwenye ugonjwa wa muda mrefu, kumsaidia mkimbizi au mhamiaji, kuchagua uaminifu katika ndoa, kubaki mwaminifu katika kanisa linalopitia wakati mgumu — mara nyingi yanaweza kuonekana madogo na ya kawaida. Ruthu 1 inatuonyesha kwamba upendo kama huo wa gharama na wa kudumu ndiyo udongo ambao Mungu hupenda kuotesha mbegu mpya ya ufalme wake.
Kwa upande wako, ingeonekanaje kusema kwa tendo na si kwa maneno tu, “Utakapokwenda wewe, nitaenda mimi,” kwa mtu ambaye Mungu amekupatia umpende na kumhudumia?
5.4 Kuwakaribisha Wageni Katika Hadithi ya Familia ya Mungu
Ruthu anavuka mipaka ya kabila, tamaduni na dini ili kujiunga na Naomi na Israeli. Leo, makanisa yanaitwa kuwa jumuiya ambayo “Ruthu” wa leo wanaweza kuhesabiwa kuwa wa nyumbani — watu kutoka makabila, mataifa, tabaka au historia tofauti.
Kwa vitendo, hilo linaweza kumaanisha:
Kutoa nafasi katika uongozi na ushirika kwa wale wasiokuwa na historia au asili kama yetu.
Kufundisha na kusimulia Biblia kwa namna inayoonyesha wazi moyo wa Mungu kwa mgeni na aliye pembezoni.
Kutambua kwamba baadhi ya vielelezo vya wazi zaidi vya hesed ya Mungu vinaweza kutujilia kupitia watu ambao hatukuwatarajia.
Katika Ruthu 1, tumaini la kesho ya Israeli linaingia Bethlehemu katika umbo la mjane Mmoabi.
Maswali ya Kutafakari
Wapi unaona ukikaribiana zaidi na Naomi katika kipande hiki cha simulizi — kwenye hasara zake, uaminifu wake wa kusema alivyo, theolojia yake ya uchungu, au uamuzi wake wa kurudi?
Umewahi kumwona Mungu akifanya kazi “nyuma ya pazia” katika msimu wa njaa au maombolezo katika maisha yako — labda kupitia watu, wakati maalumu wa matukio, au habari zisizotarajiwa?
Ni nini kinakuvutia zaidi kuhusu kiapo cha Ruthu? Kinakutia changamoto vipi kuhusu uaminifu, uongofu wa kweli, na suala la kuhesabiwa kuwa wa watu wa Mungu?
Katika mazingira yako leo, ni nani angeweza kuwa “kama Ruthu” — mtu mgeni, aliyepo pembezoni, ambaye uaminifu wake unaweza kufunua moyo wa Mungu kwa namna usiyoitarajia?
Ni tendo lipi moja la hesed — upendo wa uaminifu wenye gharama — ambalo unaweza kulitenda wiki hii kwa mtu anayepitia njia yake mwenyewe ya utupu na uchungu?
Sala ya Muitikio
Bwana, Mungu wa Naomi na Ruthu,
Uonaye njaa zinapoingia katika “Bethlehemu” zetu, wakati nyumba ya mkate inapoonekana haina mkate, na safari za kwenda ugenini zinapotubana kwa hofu.
Unawasikia wale wanaolia, “Mwenyezi amenitenda mambo machungu sana.” Huwanyamazishi sauti zao. Unaandika maneno yao ndani ya kitabu chako.
Uwarehemu wale ambao sasa maisha yao yanakuwa kama sura ya Ruthu 1 — imejaa hasara, kuhama, na barabara ndefu za upweke. Wabebe wale wasioweza kujibeba. Watie moyo wale ambao tumaini lao limebaki kama mwanga dhaifu wa mshumaa unaowaka gizani.
Tunashukuru kwa Ruthu, mwanamke mgeni aliyeshikamana wakati wengine walirudi nyuma, aliyejifunga kwa maneno ya upendo wa agano katika kipindi ambacho watu wako wenyewe walikuwa wakivunja agano lako. Tufundishe aina hiyo ya hesed: upendo unaolipa gharama, utiifu unaovuka mipaka, imani inayoyafunga maisha yetu na wewe na na watu wako.
Roho Mtakatifu, fanya jumuiya zetu ziwe mahali pa usalama kwa wale wanaojihisi kama “Mara,” ambapo machozi hayafichwi, na kilio hakinyamazishwi kwa haraka kwa maneno mepesi ya faraja.
Yesu Bwana, mzao wa Ruthu, Mkate wa Uzima kutoka Bethlehemu, ukutane nasi katika njaa zetu. Tujilie tena kwa mkate — mkate wa faraja, wa haki, na wa uumbaji mpya. Geuza utupu wetu uwe mwanzo wa mavuno, hata kama sasa tunaona tu mwanga hafifu wa tumaini.
Tunakuachia nyongo zetu za uchungu, tukiamini kwamba unaweza kuandika upya sura za ukombozi kutoka hadithi za maisha yanayoanza kwa njaa na mazishi.
Kwa jina lako, Yesu, Amina.
Dirisha Kuelekea Sura Inayofuata
Naomi na Ruthu wamewasili Bethlehemu. Naomi anajihisi mtupu na mchungu. Ruthu ni mjane mgeni asiye na ardhi, asiye na mume, na anayekosa mustakabali wa wazi. Lakini ni mwanzo wa mavuno ya shayiri, na mahali hapa hapa mjini anaishi mtu aitwaye Boazi, “mtu maarufu na mwenye mali” wa jamaa ya Elimeleki.
Ruthu 2 — Mashamba ya Fadhili: Kukunja Neema Chini ya Mabawa ya Mkombozi. Tutamwona Ruthu akichukua hatua ya kwenda kukusanya masazo shambani, “kwa bahati” akiangukia shamba la Boazi, na kukutana na wema wa ajabu. Uweza wa kimya kimya wa Mungu utaanza kuonekana zaidi kadiri hesed ya Ruthu inavyokutana na hesed ya Boazi, na dalili za kwanza za urejesho wa Naomi zitaanza kuonekana.
Bibliografia
BibleProject. “Book of Ruth.” In BibleProject Study Notes. BibleProject, 2023.
Block, Daniel I. Judges, Ruth. New American Commentary 6. Nashville: Broadman & Holman, 1999.
Lau, Peter H. W. Identity and Ethics in the Book of Ruth: A Social Identity Approach. Beihefte zur Zeitschrift für die Alttestamentliche Wissenschaft 416. Berlin: de Gruyter, 2010.
Nielsen, Kirsten. Ruth: A Commentary. Old Testament Library. Louisville: Westminster John Knox, 1997.
Sakenfeld, Katharine Doob. Ruth. Interpretation: A Bible Commentary for Teaching and Preaching. Louisville: John Knox, 1999.
Webb, Barry G. Judges and Ruth: God in Chaos. Preaching the Word. Wheaton, IL: Crossway, 2015.
Wright, N. T. How God Became King: The Forgotten Story of the Gospels. New York: HarperOne, 2012.
Comments