Uchambuzi wa Waamuzi 10 — Waamuzi Watulivu, Moyo Usio Tulia, na Mungu Asiyeweza Kuvumilia Mateso
- Pr Enos Mwakalindile
- Nov 22
- 11 min read
Wakati habari kubwa zimetulia, na shinikizo linarudi tena, ni nani anayebaki kumtumainia Bwana?
1.0 Utangulizi — Uaminifu wa Kimya na Kilio cha Kukata Tamaa
Sura ya 10 ya Waamuzi ni kama daraja linalounganisha hadithi mbili nzito pande zote. Mwanzo wake unaonekana mtulivu kabisa: mistari mitano tu inayoeleza juu ya watu wawili tusiozoelea kuwasikia sana — Tola mwana wa Puwa, na Yairi Mgileadi (10:1–5). Hakuna vita vikubwa vinavyosimuliwa, hakuna miujiza, hakuna wimbo wa ushindi. Ni miaka mingi ya utulivu chini ya uongozi wa watu wanaotajwa kwa kifupi na kisha kutoweka.
Lakini ghafla hewa inabadilika. Kuanzia mstari wa 6 hadi 18, mzunguko ule ule wa kitabu cha Waamuzi unarudi kwa nguvu: Israeli wanaangukia tena ibada ya sanamu, Bwana anawakabidhi mikononi mwa maadui, wanakandamizwa kwa miaka mingi, na hatimaye wanalia kwa uchungu. Safari hii, jibu la Mungu linauma na kutia moyo kwa wakati mmoja. Anakumbusha historia yote ya wokovu wake, anakataa kuingilia kati mara moja, anawaambia waende kwa miungu yao waone kama itawaokoa, halafu — walipotupa sanamu zao mbali na kurudi kumtumikia — moyo wake unasisimuka kwa huruma juu ya mateso yao.
Sura inafungwa kwa picha ya kambi mbili za majeshi zikikabiliana pande zote za Yordani, na swali linaloning’inia hewani: “Ni nani yule atakayeanza kupigana na Wamoni?” (10:18). Jibu tutalipata katika sura inayofuata: Yeftha.
Kwa pamoja, Waamuzi 10 inatushika mkono tuone mambo mawili ambayo mara nyingi sisi tunayatenganisha: miaka mirefu ya uaminifu wa kawaida usioonekana, na nyakati kali za mgogoro, toba na kilio. Tola na Yairi wanaonyesha rehema za Mungu za kimya zinazoshikilia jamii pamoja; kilio cha Israeli katika 10:6–18 kinaonyesha moyo wa mwanadamu usiotulia, na Mungu ambaye anakataa kuwa “mtumishi wa zamu ya dharura,” lakini bado hawezi kuwatazama watu wake wakiteseka bila kuguswa.
Hivyo sura hii inatualika: heshimu kazi ya polepole ya uthabiti, na uone kwa uzito gharama ya kurudia makubaliano na sanamu. Inauliza: Ni aina gani ya uongozi unaoweza kushikilia watu kati ya dhoruba? Na nini hutokea jamii inapochezea moto wa miungu mingine halafu inamkimbilia Mungu ikitaka mvua ya rehema?
2.0 Muktadha wa Kihistoria na Kimaandishi — Kati ya Mwiba na Nadhiri ya Hatari
2.1 Baada ya Abimeleki: Kuokolewa Kutoka Majeraha Yetu Mwenyewe
Maneno ya kwanza, “Baada ya Abimeleki akainuka Tola mwana wa Puwa kuwaokoa Israeli” (10:1), yanaunganisha moja kwa moja sura hii na simulizi la giza la sura ya 9. Abimeleki hakuwa mkombozi; alikuwa mfalme‑mwiba aliyechoma watu wake mwenyewe. Sasa Israeli wanahitaji kuokolewa si tu kutoka kwa Wamidiani au Wamoabu, bali kutoka majeraha ya uovu wao wa kisiasa. Wito wa Tola, kama wanavyosema wasomi, ni kuizuia Israeli “isiparaganyika” kwa kuleta kipindi cha utawala thabiti baada ya dhoruba ya Abimeleki.
Kitenzi “akainuka kuwaokoa” katika muktadha huu ni kizito. Haimhusishi Tola na adui fulani wa nje aliyepewa jina, bali na jeraha la ndani: kurejesha haki, kutuliza migogoro ya koo na makabila, kushona tena vitambaa vilivyochanika vipande vipande.
2.2 Waamuzi “Wadogo” na Muundo wa Kitabu
Tola na Yairi wako miongoni mwa kundi la waamuzi wanaoitwa “wadogo” (10:1–5; 12:8–15). Habari zao ni fupi, lakini zinasimamishwa kama nguzo ndogo zinazotenganisha mizunguko mikubwa ya hadithi. Watafiti kama Daniel Block wanaona kwamba majina yao labda yalitoka kwenye kumbukumbu za koo au za kifamilia, na mhariri wa kitabu aliyaweka kwa makusudi ili jumla ya waamuzi iwe kumi na wawili — ishara ya ukamilifu kwa makabila kumi na mawili ya Israeli.
Kwa upande wa muundo, Waamuzi 10 inafungua mlango wa simulizi la Yeftha (10:6–12:7). Upande mmoja kuna Abimeleki na tamaa kali ya madaraka; upande mwingine kuna Yeftha na nadhiri ngumu ya kumtoa binti. Katikati ya hadithi hizi mbili za maumivu, sura ya 10 inatuonyesha kwa wakati mmoja uvumilivu wa Mungu unaodumu kutulia kimya, na hali mbaya ya moyo wa Israeli unaorudia sanamu.
2.3 Uwanja wa Tukio: Gileadi, Waamoni na Wafilisti
Katika ramani, Yairi anahusishwa na eneo la Gileadi, mashariki ya Yordani, ambako wanawe thelathini wanapanda punda zao thelathini na kutawala miji thelathini iitwayo Havoth‑Yairi (10:3–4). Ni picha ya ustawi na utulivu. Lakini mstari wa 7–9 unatupa kivuli kipya: Wamoni wanakuja kutoka mashariki, Wafilisti kutoka magharibi. Shinikizo linakuja pande zote mbili.
Hivyo utulivu wa Tola na ustawi wa Yairi unawekwa mbele ya msisitizo huu: majeshi yanayokuja hayatakomea mbali. Yatagonga mlango wa Gileadi, yatavuka Yordani mpaka maeneo ya Yuda, Benyamini na Efraimu. Yale maisha ya utulivu hayataendelea bila mtikisiko.
3.0 Ufafanuzi — Kutembea Ndani ya Waamuzi 10
3.1 Waamuzi 10:1–5 — Tola na Yairi, Watu Wanaookoa Kimya Kimya
Habari za Tola zinasimuliwa kwa ufupi sana:
“Baada ya Abimeleki akainuka Tola mwana wa Puwa, mwana wa Dodo, mtu wa kabila la Isakari, akaishi huko Shamiri katika nchi ya milima ya Efraimu. Akawaongoza Israeli miaka ishirini na mitatu; kisha akafa, akazikwa katika Shamiri.” (10:1–2, muhtasari)
Tunapewa kabila lake (Isakari), makazi yake (Shamiri), kazi yake (aliinuka kuwaokoa na kuwauzaa kama mwamuzi), na muda wake (miaka ishirini na mitatu). Maneno “kuinuka” na “kuongoza/kuhukumu” yanatukumbusha Debora aliyeinuka kama “mama wa Israeli” na kukaa akiwasimamia kwenye mlima Efraimu. Tofauti na Abimeleki, aliyeinuka kutwaa kiti kwa upanga na moto, Tola anaonekana kuibuka ili kushikilia amani na haki polepole.
Hakuna simulizi la vita, hakuna nadhiri, hakuna uwanja wa mapambano. Tola anaelezewa kwa uthabiti na urefu wa huduma yake. Katika kipindi cha giza, yeye ni ishara kwamba Mungu hajawageuzia mgongo watu wake.
Habari za Yairi zinafanana kwa mfumo, lakini zina rangi zaidi:
“Baada yake akainuka Yairi Mgileadi, akawaongoza Israeli miaka ishirini na miwili. Naye alikuwa na wana thelathini waliokuwa wakipanda punda thelathini, nao walikuwa na miji thelathini, iitwayo mpaka leo Havoth‑Yairi, iliyoko katika nchi ya Gileadi. Yairi akafa, akazikwa huko Kamoni.” (10:3–5, muhtasari)
Tunaona tena maneno “akainuka” na “akawaongoza,” muda wa utawala, na mahali pa mazishi. Lakini sasa tunapata picha ya familia yenye nguvu: wana thelathini, punda thelathini, miji thelathini. Miji hii inaitwa Havoth‑Yairi, jina linalotokea pia katika Hesabu 32:4 na Kumbukumbu 3:14.
Katika Wimbo wa Debora, wale “wanaopanda punda weupe” ni watu wa heshima na ushawishi (taz. Waamuzi 5:10). Hapa tunaona kwamba wana wa Yairi si watu wa kawaida wa shambani tu; ni wakuu wa miji, viongozi wa kijamii, wenye mali na usafiri. Ni picha ya amani: barabara zinapitika, biashara inakwenda, vijiji vinastawi. Katika kipindi hiki, watu wanaweza kupanda na kuvuna, kuoana na kulea, bila kusikia sauti za vita kila siku.
Hata hivyo, ndani ya picha hii ya neema kunajificha onyo. Hakuna mahali tunaona watoto wa Yairi wakisimama mstari wa mbele wakati Waamoni wanapovamia. Wanapokuja maadui, Gileadi itatafuta kiongozi mwingine — Yeftha — badala ya “watoto wa mabepari wa Gileadi” waliozoea punda na miji yao.
3.2 Waamuzi 10:6–9 — Kuanguka Zaidi Kwenye Sanamu na Shinikizo la Pande Mbili
Mstari wa 6 unabadilisha kabisa mdundo:
“Wana wa Israeli wakafanya tena yaliyo maovu machoni pa Bwana, wakamtumikia Mabaali na Maashera, na miungu ya Aramu, na miungu ya Sidoni, na miungu ya Moabu, na miungu ya Waamoni, na miungu ya Wafilisti; wakamwacha Bwana, wala hawakumtumikia tena.”
Orodha hii ya miungu ni ndefu kuliko zote kwenye kitabu. Ni kama matangazo katika wino uliokolea: miungu ya kaskazini (Aramu, Sidoni), ya mashariki (Moabu, Waamoni), ya magharibi (Wafilisti). Israeli hawamgeuzii Mungu mgongo kwa sanamu moja tu; wanafungua mlango kwa miungu ya kila upande. Ni picha ya moyo uliochoka kumwamini Bwana mmoja pekee, na sasa unajaribu “kuchanganya wapenzi”: sanamu kwa mvua, sanamu kwa watoto, sanamu kwa ushindi, na Bwana kubakia kama daktari wa dharura.
Ndipo ghadhabu ya Bwana inawaka, naye “anawauza” mikononi mwa Wafilisti na Waamoni (10:7). Wamoni wanawanyanyasa watu wa Gileadi kwa mabavu kwa miaka kumi na nane (10:8), halafu wanavuka Yordani na kuingia maeneo ya Yuda, Benyamini na Efraimu (10:9). Wafilisti nao wanaanza kujipenyeza magharibi. Ni kama Israeli wamebanwa kwenye korido, wamekabwa shingo na pumzi kwa wakati mmoja.
3.3 Waamuzi 10:10–16 — Kilio cha Israeli, Jibu Gumu la Mungu, na Moyo Wake Mnyonge kwa Mateso
Chini ya shinikizo hili, Israeli wanalia kwa Bwana:
“Tumekutenda dhambi, kwa kuwa tumekuacha Mungu wetu, tukawatumikia Mabaali.” (10:10)
Maneno yao ni sahihi, lakini Mungu anajibu kwa sauti tofauti na tulivyozoea. Anaanza kukumbusha historia:
“Je, sikuwaokoa na Wamisri, na Waamori, na Waamoni, na Wafilisti? Na Wasidoni, na Waamaleki, na Wamaoni, walipowadhulumu, nanyi mkanililia, nami naliwaokoa na mikono yao.” (10:11–12, muhtasari)
Ni kama anawauliza kwa uchungu: “Hivi hamuoni tumekuwa tukizunguka mduara huu mara ngapi sasa?” Kisha anawapa jibu la kushangaza:
“Lakini ninyi mmeniacha mimi, mkaabudu miungu mingine; kwa hiyo sitawaokoa tena. Nendeni mkalilie miungu mliyoichagua; wao wawaokoe wakati wa shida yenu.” (10:13–14, muhtasari)
Ni maneno mazito. Mungu anafunua namna Israeli walivyomtumia kama zima moto: wakistawi, wanamwacha; wakikwama, wanampigia kelele. Anakataa kuendelea kushiriki mchezo huo. Hii ni “hapana” ya upendo thabiti — hapana inayotaka kuwafanya wakabiliane uso kwa uso na uwongo wa sanamu zao.
Israeli wanaitikia kwa undani zaidi:
“Tumetenda dhambi. Tufanyie lolote lionekanalo jema machoni pako; lakini leo, tafadhali utuokoe.” (10:15, muhtasari)
Na safari hii, hawabaki kwenye maneno tu. Maandiko yanasema:
“Wakaiondoa miungu migeni kati yao, wakamtumikia Bwana.” (10:16, muhtasari)
Hapa ndipo tunasikia sentensi moja ya ajabu sana:
“Nafsi yake [Mungu] ilihuzunishwa kwa sababu ya taabu ya Israeli.” (10:16, tafsiri kwa wazo)
Kwa lugha ya moja kwa moja: “Roho ya Mungu ikawa fupi kwa sababu ya mateso ya Israeli.” Yaani, hakuweza kuvumilia kuona mateso yao yakiongezeka, hata ingawa mateso hayo yalikuwa matokeo ya wao kufanya dhambi. Huyu si hakimu aliye makini kuaandika tu makosa kwenye daftari la kumbukumbu; ni Baba ambaye kifua chake kinambana kwa uchungu anapoona watoto wake wakilia.
3.4 Waamuzi 10:17–18 — Kambi Mbili na Swali Linalobaki Hewa
Mwisho wa sura, picha inabadilika kutoka mazungumzo hadi mandhari ya kijeshi:
“Kisha Wamoni wakaitwa pamoja, wakapiga kambi katika Gileadi; wana wa Israeli nao walikusanyika pamoja, wakapiga kambi huko Mispa.” (10:17)
Upande mmoja wa mto, mahema ya Wamoni; upande mwingine, kambi ya Israeli. Uhusiano wa rohoni kati ya Mungu na watu wake umeanza kurekebishwa, lakini swali la uongozi linabaki wazi. Mstari wa 18 unasema:
“Watu na wakuu wa Gileadi wakaulizana, ‘Ni nani yule atakayeanza kupigana na Wamoni? Yeye atakuwa kichwa juu ya wote wakaao Gileadi.’”
Wanatafuta mtu wa kuanza vita. Wanatoa ahadi ya cheo: yeyote atakayejitolea, atapewa uongozi juu ya Gileadi. Je, wanauliza swali hili wakiwa wamemngojea Mungu awaonyeshe kiongozi, au wanarudia desturi ya kutafuta tu shujaa wa harakaharaka awape nafuu ya haraka?
Tunajua atakayetokea: Yeftha. Ataleta ushindi, lakini pia machozi makubwa. Sura ya 10 hivyo inatuacha na hali ya kusubiri. Miungu imekwishwa kutupwa nje, Mungu ameguswa na mateso yao, majeshi yamesimama tayari, na watu wanatafuta kichwa. Waamuzi watulivu wako kaburini; sasa tuko mlangoni pa simulizi ya kiongozi mwenye majeraha yake.
4.0 Tafakari za Kiroho — Waamuzi Watulivu, Mioyo Isiyotulia, na Mungu Mwenye Huruma
4.1 Rehema ya Mungu Kwenye Miaka ya Kawaida
Tola na Yairi wanatufundisha kwamba Mungu hafanyi kazi yake tu kwenye matukio makubwa ya jukwaani. Miaka yao ishirini na kitu ya utawala ni zawadi ya Mungu kama vile ushindi wa Gideoni au nguvu za Samsoni. Ni katika miaka hiyo watu walipenda, walicheka, walijenga, walikosea, wakasahihishwa. Na Mungu alikuwa hapo, kupitia uongozi wao wa kawaida.
Na sisi pia tuna “miaka ya Tola na Yairi”: vipindi ambavyo hakuna tukio kubwa linatokea, lakini Mungu anatuweka, anatunyamazisha kutoka ndani, anatufundisha uaminifu wa kila siku.
4.2 Mzunguko wa Sanamu Unaoshika Mizizi
Orodha ya miungu kwenye mstari wa 6 inaonyesha kwamba tatizo la Israeli si kuteleza mara moja, bali limekuwa mfumo wa maisha. Wanakusanya miungu kama vile mtu anavyokusanya app kwenye simu. Kila hitaji lina mungu wake: uchumi, ndoa, watoto, usalama wa taifa. Bwana anakuwa mmoja wa wengi, badala ya kuwa Bwana peke yake.
Hili linagusana sana na maisha yetu leo. Tunaweza tukasema “Yesu ni Bwana,” lakini mioyoni tunategemea kabisa kazi, elimu, siasa, umaarufu, teknolojia, au mahusiano. Tunamkumbuka Mungu tukipata matatizo, lakini siku za kawaida tunaendelea na maisha bila kumhusisha.
4.3 “Hapana” ya Mungu na Huruma ya Mungu
Maneno ya Mungu, “Sitawaokoa tena… nendeni mkaililie miungu yenu,” yanaweza kutushtua. Lakini ni sehemu ya upendo wake. Anakataa kuwa dawa ya maumivu bila kugusa chanzo cha ugonjwa. Toba ya kweli siyo tu “Bwana tusaidie,” bali pia “sanamu ziondoke, njia zibadilike.”
Ni baada tu ya Israeli kuondoa miungu migeni na kumtumikia Bwana ndipo tunasikia sentensi ya ajabu kuhusu moyo wa Mungu. Hapa tunaiona changamoto na faraja kwa wakati mmoja: Mungu hakubali kugawana uaminifu wetu na sanamu, lakini pia moyo wake hauwezi kutazama mateso yetu daima bila kuguswa. Anatuadhibu ili aturudishe; sio ili atutenge.
4.4 Uongozi Kati ya Tola na Yeftha
Sura hii inatupatia picha mbili za uongozi ambazo zinapingana. Upande mmoja, Tola na Yairi: viongozi watulivu, waliokaa muda mrefu, wanaojenga na kuhifadhi amani. Upande mwingine, Yeftha: shujaa wa vita, mwenye historia ngumu, ambaye uongozi wake utakuwa na mchanganyiko wa ushindi na maumivu.
Swali la 10:18 — “Ni nani atakayeanza kupigana?” — linatufichulia kishawishi kilichopo hata leo: kutafuta kiongozi wa kutatua tatizo la leo, bila kuuliza ni mtu wa aina gani, anaongozwa na nani, na moyo wake umefungwa katika agano lipi. Tukiwa hatujathamini waamuzi wa aina ya Tola na Yairi, tutakuwa kila wakati katika hatari ya kumkumbatia “Yeftha” mwingine bila kuzingatia uzito wa maamuzi hayo.
4.5 Mungu Asiyeweza Kuvumilia Mateso Yetu
Mwisho, mstari wa 16 unakuwa kama dirisha dogo linalotufungulia moyo wa Mungu: “Nafsi yake ilihuzunishwa kwa sababu ya taabu ya Israeli.” Huyu ni Mungu anayehuzunika. Si mfalme wa barafu anayeangalia takwimu za dhambi juu ya meza; ni Baba anayetetemeka anaposikia kilio cha watoto wake, hata wanapovuna walichopanda.
Huu ni mwangwi wa mbali wa habari njema ya Agano Jipya. Katika Yesu, Mungu hatabakia tu kutazama mateso yetu, bali ataingia ndani yake, atabeba hukumu yetu, na bado ataendelea kujibu vilio vyetu hata tunapomkosea tena na tena.
5.0 Matumizi ya Maisha — Uaminifu wa Kimya na Toba ya Kweli
5.1 Kwa Viongozi
Thamini huduma ya kusimamia utulivu. Kama kazi yako kubwa ni kuhakikisha mambo hayaanguki, watu wanasikilizwa, migogoro inatatuliwa, na kanisa au familia haiparaganyiki, uko kwenye njia ya Tola. Usiidharau kazi hiyo kwa sababu haionekani kwenye mitandao.
Angalia kama ustawi haukukulazi usingizi. Kama mazingira yako yanafanana na ya Yairi — mali, heshima, majengo, ratiba iliyojaa — jiulize kama unatumia msimu huu kuwahudumia watu huku ukimtegemea Mungu zaidi, au unafurahia tu “punda na miji” yako.
Jiulize: Mimi ni “kichwa” wa aina gani? Watu wanapokukimbilia wakati wa shida, je, unawavuta karibu na Bwana, au unawategemeza kwako binafsi? Waamuzi 10 inatukumbusha kwamba uwezo bila tabia ya agano ni mtego.
5.2 Kwa Makanisa na Huduma
Waheshimuni waamuzi wenu watulivu. Wakumbukeni na kuwaombea wazee, wachungaji, wahasibu, wasimamizi, na wale wazee wa imani wanaotumikia miaka nenda miaka rudi bila makelele. Kwa macho ya Mungu, hawa ni Tola na Yairi wa kizazi chetu.
Fanyeni toba ya kuvunja sanamu. Mkisikia mwito wa Roho, msibaki tu kwenye “tumetenda dhambi.” Jiulizeni: ni vipaumbele gani, falsafa gani, mienendo gani imeshika nafasi ya Mungu? Kisha chukueni hatua za kweli za kuviondoa.
Muwe waangalifu mnapotoa ahadi za madaraka. Msirudie walivyofanya wa Gileadi: “Yeyote atakayetuondolea shida leo, tumfanye kichwa.” Uongozi wa namna hiyo mara nyingi huzaa maumivu ya kesho.
5.3 Kwa Kila Mkristo Binafsi
Tazama ratiba yako ya kawaida kama madhabahu. Kazi unayofanya, malezi ya watoto, huduma ya siri unayowatendea wengine — yote hayo yanaweza kuwa sehemu ya jinsi Mungu anavyowatunza watu wake kupitia wewe.
Chukulia kwa uzito “hapana” ya Mungu. Kama kuna eneo ambalo umeomba sana Mungu abadilishe hali ya mambo, lakini ndani ya moyo unasikia kwanza anakuita kubadili mwenendo, kusamehe, au kuachilia sanamu fulani — sikiliza. Hiyo ni rehema.
Tumainia moyo wake unapomlilia. Hata kama umetoka mbali kwenye njia ya sanamu, sura hii inakuambia: Mungu si asiyejali. Anaweza kukukemea kwa ukali, lakini machozi yako hayampiti.
Maswali ya Kutafakari
Je, umewahi kuwa kwenye kipindi cha “Tola na Yairi” katika maisha yako — miaka ambayo ilionekana ya kawaida, lakini baadaye ukaona kwamba Mungu alikutunza sana?
Ni “miungu migeni” gani katika mazingira yako — binafsi au ya kanisa — inaonekana kuwa ya hatari zaidi kwa sasa?
Umewahi kusikia “hapana” ya upendo kutoka kwa Mungu? Ilikufundisha nini kuhusu toba ya kweli?
Katika kuchagua viongozi, au kujitayarisha kuwa kiongozi, unaweza vipi kupinga kishawishi cha kutafuta tu mtu wa kutatua shida ya leo, badala ya mtu mwenye uaminifu kwa agano?
Sala ya Mwitikio
Ewe Mwamuzi mwenye rehema,
Tunakushukuru kwa miaka ya makelele na miujiza, lakini pia kwa miaka ya ukimya ambamo umetushikilia bila sisi kujua. Tunakushukuru kwa Tola na Yairi, na kwa maneno yako magumu lakini ya kweli uliyowaambia Israeli walipokimbilia miungu mingine.
Tufundishe kuipenda kazi za kawaida za uaminifu — nyumbani, kanisani, kazini. Turehemu, tusije tukawa watu wa kukimbilia miungu ya zama hizi kila tunapopatwa na hofu na mashaka. Tuwezeshe kuziweka mbali sanamu zetu kwa vitendo, si kwa maneno tu.
Tunapolia kwako katika shida, fanya lile ambalo kwako ni jema, lakini usituache tunapotea mikononi mwa miungu tuliyoichagua. Achilia tena huruma yako juu ya mateso yetu, na utuongoze kurudi kwenye upendo wa agano lako.
Inua katika kizazi chetu wanawake na wanaume watakaoibuka si kwa makelele, bali kwa uaminifu wa kudumu, wakituongoza kwa upole kumtazama Yesu — Mwamuzi wa kweli aliyebeba hukumu yetu na maumivu yetu.
Kwa jina lake tunaomba. Amina.
Taarifa ya Somo Lijalo
Katika somo linalofuata tutaingia kwenye simulizi la mtu anayejibu swali la Gileadi katika 10:18:
Waamuzi 11 — Yeftha: Aliyetupwa Nje, Mpatanishi, na Mkombozi.
Tutaangalia jinsi mtoto aliyekataliwa anavyogeuka kuwa kiongozi anayehitajika, na namna imani yake yenye jeraha inavyobeba ushindi na machozi kwa wakati mmoja.
Maelezo ya Vitabu Vilivyotumika
Block, Daniel I. Judges, Ruth. Vol. 6 of The New American Commentary. Nashville: Broadman & Holman, 1999.
Webb, Barry G. The Book of Judges: An Integrated Reading. Journal for the Study of the Old Testament Supplement Series 46. Sheffield: JSOT Press, 1987.
Wilcock, Michael. The Message of Judges: Grace Abounding. The Bible Speaks Today. Downers Grove, IL: InterVarsity, 1992.
Comments