Matokeo ya Unachotafuta

Kumkaribia Mungu: Tembelea Walawi, Mtazame Kristo Je, toba mbele za Mungu huwa halali ikiwa bado hujarekebisha kosa lako kwa binadamu mwenzako? Kipimo cha Haki UTANGULIZI NA MUKTADHA Sadaka ya hatia ni sadaka ya toba kwa ajili ya makosa yanayoleta mzigo wa hatia na wajibu wa fidia . Tofauti na sadaka ya dhambi (Walawi 4), hapa tunakutana na hali ambapo mtu amevunja amri takatifu ya Bwana au amemdhulumu jirani kimali au kiapo , na anapaswa kulipa fidia na kutoa sadaka  ya upatanisho. Katika mpango wa Mungu, haki ya kiibada haijitengi na haki ya kijamii. Kuingia mbele za Mungu kunadai pia kurudi vizuri kwa jirani yako. Hili linaakisi agizo la Yesu: “Basi ukileta sadaka yako madhabahuni, na hapo ukakumbuka kuwa ndugu yako ana neno juu yako, kiacha sadaka yako mbele ya madhabahu, uende kwanza upatane na ndugu yako .” (Mathayo 5:23–24) Soma Kwanza: Walawi 5:1–6:7 Angalia aina mbili za hatia: Dhambi dhidi ya vitu vitakatifu vya Bwana  (5:14–19) Dhambi dhidi ya jirani kwa njia ya kudhulumu, kuiba, au kuapa uongo  (6:1–7) Aina zote mbili za hatia huzaa hali ya asham —mzigo wa kiroho na kijamii unaodai urejesho. Mzigo huu hauondolewi kwa maneno tu bali unahitaji hatua za toba: kulipa fidia, kurekebisha makosa, na kuleta sadaka kama ishara ya kurudi kwa Mungu na kwa wale tuliowaumiza. MAFUNZO YA SURA HII DHAMBI DHIDI YA VITU VITAKATIFU – WALAWI 5:14–19 Wakati unadhani umeiheshimu sheria ya Mungu lakini umekiuka mipaka ya vitu vyake vitakatifu bila kujua. Katika sehemu hii, tunakutana na aina ya dhambi ambayo haionekani kwa macho ya kawaida—makosa yasiyokusudiwa dhidi ya vitu takatifu kama mali ya hekalu, zaka, au sadaka. Haya si makosa ya uasi wa wazi, bali ni ishara kuwa hata kwa bahati mbaya, hatuwezi kudharau takatifu ya Mungu bila madhara. Katika ulimwengu wa Biblia, vitu vya Mungu si vya kawaida—ni vya agano, vya uzima, na vya uwepo wake. “Hata makosa ya bahati mbaya katika maeneo matakatifu yanahitaji fidia kwa kuwa Mungu ni mtakatifu na mwenye haki.” Katika mpango wa toba: Mtoaji anahesabu thamani ya kile alichokosea—iwe ni mali, ahadi, au sadaka. Anaongeza asilimia 20 zaidi (kama fidia ya upendo na urejesho). Kisha anatoa kondoo wa sadaka ya hatia kama ishara ya kurudi kwenye uhusiano wa agano. Toba ya kweli si kusema “pole” tu—ni kuchukua hatua ya kurejesha uhusiano uliovunjika kati ya Mungu na mtu. Toba ni njia ya kukaribia uzima wa Mungu kwa kushughulikia matokeo ya dhambi yako. DHAMBI DHIDI YA JIRANI – WALAWI 6:1–7 Unapomkosea mtu lakini bado unataka kuwa sawa na Mungu. Hapa Mungu anaingilia kati si tu kama mtoaji wa msamaha, bali kama mtetezi wa walioonewa . Dhambi hizi ni za hila—kama kuiba, kukataa dhamana, au kula kiapo cha uongo. Hizi ni dhambi za uhusiano na jamii. Sadaka ya hatia ni darasa kwa jamii ya waumini kwamba haki kwa jirani si jambo la hiari bali la kiibada. Hatua za toba ya kweli: Kukiri kosa  – Hii ndiyo hatua ya kwanza ya toba ya kweli, ambapo mtu anakubali mbele za Mungu na binadamu kuwa ametenda dhambi. Kukiri ni kukubali ukweli na kuacha kujitetea. (Tazama 1 Yohana 1:9) Kurudisha mali iliyoibiwa/kudhulumiwa  – Mtu anapaswa kumrejeshea jirani yake kile alichodhulumu au kuiba kama ushahidi wa toba ya kweli. Hii inaonyesha kuwa haki haikamiliki bila matendo. (Tazama Walawi 6:4) Kuongeza fidia ya asilimia 20 (sehemu ya tano)  – Hili ni agizo la Mungu lenye lengo la kuleta urejesho kamili na haki iliyozidi, kama njia ya kuponya uhusiano ulioharibika. (Tazama Walawi 5:16; 6:5) Kutoa sadaka ya kondoo kwa Bwana  – Baada ya kurekebisha mambo na jirani, mtu huleta sadaka ya hatia kwa Bwana ili kuonyesha toba na kutafuta msamaha wa kiibada. (Tazama Walawi 6:6–7) Mpango huu wa fidia unafundisha kuwa msamaha wa kiroho hauondoi wajibu wa kijamii. MAANA YA SADAKA YA HATIA KATIKA KRISTO Katika Warumi 8:3, Paulo anaeleza kwamba "Mungu, kwa kumtuma Mwanawe mwenyewe katika mfano wa mwili wa dhambi na kwa sababu ya dhambi, alimhukumu dhambi katika mwili." Hapa, neno la Kiyunani peri hamartias  linapotafsiriwa vyema, lina maana ya “kwa ajili ya sadaka ya dhambi” — yaani, Kristo alikuwa asham , sadaka ya hatia, aliyechukua mzigo wa haki uliopaswa kumwangukia mwanadamu. "Mungu alihukumu dhambi katika mwili wa Masihi, si tu ili kuwasamehe watu bali kuvunja nguvu ya dhambi na kuwarejesha katika familia ya agano ya Mungu kama washiriki wenye haki." — N.T. Wright, Paul and the Faithfulness of God, uk. 1161 Kristo ndiye sadaka ya hatia ya kweli (Isaya 53:10): “Bwana aliridhika kumchubua… [a]takapojitoa kuwa sadaka ya hatia ( asham ), ataona uzao wake…” Yesu alikufa si kwa ajili ya dhambi zisizo na madhara, bali kwa ajili ya makosa yaliyojeruhi haki—kwa Mungu na kwa wanadamu. Msalaba wake haukuwa tu kwa ajili ya msamaha; ulileta pia fidia ya kweli kwa walioumizwa . Katika Yesu, hatupokei tu msamaha; tunapewa uwezo wa kurejesha kilicho haribika. MATUMIZI YA MAISHA Katika nuru ya injili, sadaka ya hatia inapata utimilifu wake katika kifo cha Kristo, ambaye si tu alichukua adhabu yetu bali alileta pia urejesho wa uhusiano na Mungu na kati ya wanadamu. Kifo chake kilikuwa fidia ya kiungu inayowezesha upya wa maisha, haki ya kijamii, na ujenzi wa jamii ya upatanisho. Sadaka ya hatia hutuita kwenye toba ya matendo, si ya maneno tu—toba inayoonekana katika njia tunavyowapenda, kuwasamehe, na kuwatendea haki wale tuliowaumiza. Wito wa leo:  Usiache sadaka yako mbele za Bwana kabla hujapatana na yule uliyetenda dhambi dhidi yake.Hii ndiyo sadaka ya hatia—sadaka ya ukombozi wa mahusiano yaliyovunjika. TAFAKARI NA JIFUNZE ZAIDI Je, kuna mahusiano katika maisha yako ambayo yanahitaji kurekebishwa kwa sababu ya dhuluma au ukosefu wa ukweli? Eleza kwa nini ni vigumu au rahisi kuchukua hatua. Tukiwa kama kundi, ni nini tunachoweza kufanya ili kusaidiana kutenda haki kwa wale tuliowakosea? Je, msamaha wa Mungu unawezaje kuwa kichocheo cha kuchukua hatua za kurudisha haki kwa jirani? Jadilianeni jinsi sadaka ya hatia inavyotufundisha kutubu kwa matendo na si kwa maneno tu. BARAKA YA MWISHO Bwana akupe ujasiri wa kurudi, si tu kwake bali pia kwa wale uliowaacha na majeraha.Akufunike kwa neema ya Kristo ambaye alijitoa kuwa asham  kwa ajili yako—ili haki na rehema vitawale tena. Moto wa toba yako ulete nuru kwa wale uliowaumiza,na uweke daraja la neema kati yako, jirani yako, na Mungu wako. Amina. Somo linalofuata: “Huduma ya Madhabahu: Agizo la Moto wa Sadaka ya Bwana – Walawi 6 & 7 Ni nini kinachopaswa kuwaka daima ndani ya moyo wa mwabudu wa kweli—bila kuzimika hata usiku wa giza la maisha? MAONI NA USHIRIKA Umewahi kuwa kwenye hali ambapo toba yako kwa Mungu ilihitaji pia kurudisha haki kwa jirani? Tungependa kusikia simulizi zako, tafakari zako, au maombi ya kuombea safari yako ya urejesho. Tafadhali shiriki nasi: ✍🏽 Andika maoni yako hapa chini. 🤝 Waulize wengine katika kikundi chenu: "Je, tumewahi kuwa waaminifu kwa toba ya matendo, si maneno tu?" 🙏 Ombeni pamoja kwa ujasiri wa kuchukua hatua za urejesho, kwa msaada wa Roho Mtakatifu. Umoja wa watakatifu hujengwa si kwa maneno ya rehema pekee, bali kwa matendo ya haki yanayounga mioyo iliyovunjika. Rejea na Vyanzo Biblia Takatifu , Tafsiri ya Kiswahili ya Kisasa – Maandiko kutoka Walawi 5–6, Mathayo 5:23–24, Warumi 8:3, 1 Yohana 1:9, Isaya 53:10. L. Michael Morales , Who Shall Ascend the Mountain of the Lord? A Biblical Theology of the Book of Leviticus  (IVP Academic, 2015), uk. 55.– Chanzo cha maelezo ya kiibada kuhusu utakatifu wa Mungu na sadaka ya hatia. N.T. Wright , Paul and the Faithfulness of God  (Fortress Press, 2013), uk. 1161.– Ufafanuzi wa Warumi 8:3 na dhana ya Kristo kama sadaka ya hatia ( asham ). Tim Mackie , The BibleProject – Sacrifice & Atonement Series  (Video & Podcast).– Hutoa muktadha wa kiibada na kijamii wa sadaka ya hatia na umuhimu wa fidia ya kweli. Ellen G. White , Patriarchs and Prophets  – Ingawa haikutajwa moja kwa moja kwenye somo hili, ni rejea ya mara kwa mara katika mfululizo huu kuhusu sadaka na ibada.

Kumkaribia Mungu: Tembelea Walawi, Mtazame Kristo Ni nini kinachopaswa kuwaka daima ndani ya moyo wa mwabudu wa kweli—bila kuzimika hata usiku wa giza la maisha? UTANGULIZI NA MUKTADHA Katika sehemu hii ya Walawi (6:8–7:38), mwelekeo unabadilika kutoka kwa mtoaji wa sadaka hadi kwa makuhani  wanaosimamia ibaada. Tunaona kwamba huduma ya madhabahu haikuwa tu ibada ya nje bali ibada ya ndani iliyojaa nidhamu, utakatifu, na moto usiozimika . Sadaka ya kuteketezwa, sadaka ya nafaka, sadaka ya dhambi, sadaka ya hatia, na sadaka ya amani  zinarejewa tena—lakini sasa kwa jicho la kuhani. Kwa hiyo, tunapata kanuni za huduma ya kiibada ambazo Kristo alizitimiza kama Kuhani Mkuu (Waebrania 10:11–14), na ambazo Wakristo wanaitwa kuziishi kama “uzao wa kikuhani” (1 Petro 2:9). Soma Kwanza Walawi 6:8–7:38 Angalia jinsi maagizo haya yanavyosisitiza utaratibu, usafi, na umuhimu wa moto wa madhabahu—hasa mstari wa 13: “Moto utakaokuwa juu ya madhabahu utawaka juu yake, usizime...” (Walawi 6:13) MUUNDO WA MAFUNZO KWA SURA HII MOTO WA NEEMA USIOZIMIKA: SADAKA YA KUTEKETEZWA (6:8–13) Moto wa madhabahu uliagizwa usiwahi kuzimwa . Kila asubuhi, kuhani alihitaji kuongeza kuni na kupanga sadaka ya kuteketezwa juu yake. Moto huu haukuwa tu ule wa kimwili bali ulikuwa ishara ya uwepo endelevu wa Mungu  na wito wa kujitoa daima kwa mwabudu . Agizo hili la moto kuwaka daima linawakilisha maisha ya kiibada yasiyozimwa ndani ya mwamini—ibada endelevu, toba ya kudumu, na upendo wa moto. Katika mwanga wa Agano Jipya, moto huu ni Roho Mtakatifu , anayetuwezesha kumtolea Mungu maisha ya kila siku (Warumi 12:1–2). Kristo mwenyewe ndiye sadaka aliyowekwa juu ya kuni, akateketezwa kwa ajili yetu (Waefeso 5:2). Kristo ndiye sadaka ya kuteketezwa – aliyejitolea kikamilifu. TOLEO TAKATIFU: SADAKA YA NAFAKA NA YA DHAMBI ( 6:14–23) Sehemu hii inasisitiza kuwa sadaka hizi zilikuwa “takatifu sana.” Hakuna kitu kilichopaswa kufanywa kiholela. Kwa mfano: Sadaka ya nafaka ya kila siku ya kuhani mkuu (6:19–23) ilipaswa kutolewa kila asubuhi na jioni. Mavazi ya kikuhani yalihitajika kuvaliwa na kuvuliwa kwa uangalifu maalum (6:10–11). Hii inatufundisha kwamba huduma kwa Mungu ni ya kila siku , si ya  siku maalum ya ibaada pekee. Kama Kristo alivyotimiza sadaka hii kwa kujitoa kila siku kwa mapenzi ya Baba (Yohana 4:34), ndivyo nasi tunaitwa kuishi maisha ya ibaada ya kawaida lakini takatifu . Kristo ndiye sadaka ya nafaka – maisha yake ni chakula cha kila siku. UPAKO WA DAMU: SADAKA YA DHAMBI NA HATIA (6:24–7:10) Damu katika sadaka hizi ilikuwa muhimu sana, kwani ilimwagwa au kunyunyizwa katika mahali patakatifu kama ishara ya utakaso na upatanisho mbele za Mungu (tazama Walawi 17:11; Waebrania 9:22). Makuhani waliagizwa kula sehemu ya sadaka hizi mahali patakatifu, kama alama ya ushirika wao wa kiibada katika mchakato wa upatanisho (tazama Walawi 6:26; 10:17). N. T. Wright anaeleza kuwa Mungu alikomesha nguvu ya dhambi kwa kuihukumu ndani ya mwili wa Yesu Kristo, aliyeshiriki ubinadamu wetu (Warumi 8:3) —akitenda kwa utii na upendo kile ambacho torati haikuweza kutokana na udhaifu wa mwili wa kibinadamu. Kristo ndiye sadaka ya dhambi – asiye na hatia alifanyika dhambi kwa ajili yetu (2 Kor. 5:21), ili aziondoe kwa kutoa mwili wake (Warumi 8:3). Kristo ndiye sadaka ya hatia – alibeba adhabu yetu na kulipia makosa yetu kwa damu yake mwenyewe (Isaya 53:5–6). SEHEMU YA BWANA: SADAKA YA AMANI (7:11–38) Sadaka ya amani iliruhusu mtoaji kula sehemu ya sadaka mbele za Mungu , ikiwa ni sherehe ya ushirika. Lakini masharti yalikuwa makali: nyama iliyobaki ilipaswa kuteketezwa ndani ya siku tatu; nyama iliyoguswa na kitu kichafu haikupaswa kuliwa—hii ilionyesha kuwa ushirika na Mungu ni tendo takatifu lisilopaswa kuchanganywa na uchafu au uzembe wa kibinadamu.. Kristo ni sadaka yetu ya amani (Waefeso 2:14). Ushirika naye unahitaji utakatifu. Tunapokaribia Meza ya Bwana, tunakaribia madhabahu ya kiroho  inayohitaji mioyo iliyotakaswa, si desturi tu (1 Kor. 11:27–29). Kristo ndiye sadaka ya amani – aliyetuletea ushirika wa kweli na Mungu. MUHTASARI WA MAFUNZO Sehemu hii ya Walawi inatufundisha kuwa ibaada ni kazi ya kila siku ya moyo unaowaka kwa moto wa Mungu . Sadaka hazikuwa tu kwa ajili ya wadhambi, bali kwa makuhani pia—ikionyesha kuwa hakuna aliye juu ya neema . Kristo, Kuhani Mkuu wa milele, alitimiza sadaka hizi zote—sadaka ya kuteketezwa kwa kujitoa kikamilifu (Waefeso 5:2), sadaka ya nafaka kwa maisha ya utii wa kila siku (Yohana 4:34), sadaka ya dhambi na hatia kwa kufanyika dhabihu kwa ajili ya uovu wetu (2 Kor. 5:21; Isaya 53:5), na sadaka ya amani kwa kutupatanisha na Mungu (Waefeso 2:14)—si kwa kuchinja wanyama, bali kwa kujitoa mwenyewe kwa hiari (Waebrania 9:11–14). Katika huduma yake, moto wa agano jipya uliwashwa ndani ya mioyo yetu kwa Roho Mtakatifu (Matendo 2:3–4). Moto huo unawaka daima kwa wale wanaojitoa kila asubuhi: “Leta kuni, pangilia sadaka, weka maisha yako juu ya madhabahu.” MATUMIZI YA MAISHA YA WALAWI 6:8–7:38 Tengeneza tabia ya kuwasha moto wa ndani kila asubuhi kwa maombi, toba, na neno la Mungu. Angalia maeneo ya maisha yako ambapo moto wa huduma umetoweka au kuingia majivu. Kumbuka kuwa ni Yesu pekee aliyewasha moto huu kwa damu yake. Tunachofanya ni kuhifadhi mwako wake kwa utiifu na unyenyekevu. Kama mzee mstaafu anayepanda kilima kila asubuhi kwenda kusali licha ya uzee wake, ndivyo tunavyopaswa kuendeleza moto wa madhabahu ya moyo wetu. SWALI LA KUJADILI KIKUNDI Moto wa madhabahu uliagizwa usizimike. Katika maisha yetu ya kiroho, hii ina maana gani kwa kila siku? Ni nini kinachoweza “kuzima” moto wa kiroho wa mtu? Na jinsi gani tunaweza kuuendeleza moto wa ibada ya kweli? Je, huduma ya Kikristo leo imesahau msisitizo wa “sadaka ya kila siku”? Jadilini. SALA YA MWISHO: MOTO WA ASUBUHI Ee Bwana wa Uwepo, Kila asubuhi ninakuja… Kwa kuni za neno lako, Kwa toba kama zabibu zilizokamuliwa, Kwa imani kama cheche ndogo… Weka moto wako usiozimika. Nifanye kuwa madhabahu ya upendo wako unaowaka, Na maisha yangu yawe huduma takatifu kwa jina lako. Amina. Somo lijalo: “Kuwekwa Wakfu kwa Kuhani: Mpako wa Huduma ya Agano – Walawi 8” Je, umewahi kuhisi uzito wa mwito wa Mungu—lakini ukajikuta hujui namna ya kuitikia kwa moyo wa ibada, kwa mwili uliotiwa wakfu? JIFUNZE ZAIDI L. Michael Morales , Who Shall Ascend the Mountain of the Lord? , uk. 37–42. Tim Mackie , BibleProject: Sacrifice & Atonement Series . N.T. Wright , Romans , uk. 591–593 – ufafanuzi wa Warumi 8:3. Ellen G. White , Patriarchs and Prophets , sura ya 30 – “The Law and the Sacrifices.” John Walton , The Lost World of the Torah , kuhusu madhabahu na nafasi ya kuhani kama daraja la ushirika kati ya Mungu na watu.

Kumkaribia Mungu: Tembelea Walawi, Mtazame Kristo Je, kuna nafasi ya kusamehewa hata kwa dhambi usizojua umetenda? Je, kuna njia ya Mungu kukutakasa hata kabla hujagundua makosa yako? UTANGULIZI NA MUKTADHA Sura hii inaanza na maneno ya kushangaza: “Bwana akasema na Musa, akasema…” (4:1) Hii siyo tu taarifa ya kawaida. Ni sauti ya huruma inayotangaza: Kuna sadaka kwa ajili ya dhambi usiyojua . Hapa tunakutana na Sadaka ya Dhambi (ḥaṭṭā’t) —toleo la utakaso kwa ajili ya makosa yasiyokusudiwa, yaani dhambi za kutokukusudia . Katika mpangilio wa Walawi, hii ni hatua ya neema iliyo mbele ya Hukumu. Katika tamaduni nyingi, kosa haliko mpaka litakapojulikana. Lakini hapa, Mungu huingilia hata kabla hujaona kosa lako—akitangaza, “Nimekuandalia njia ya kutakaswa.” Mungu anaweka nafasi ya utakaso hata kabla ya kosa kugunduliwa. Hii ndiyo rehema inayotutangulia. Soma Kwanza Soma Walawi 4  kwa makini. Angalia ni nani anaruhusiwa kutoa sadaka hii, aina ya sadaka inayotolewa, na hatua za ibada. Kuna ains nne za watu zinazoguswa: Kuhani Mkuu Jumuiya yote ya Israeli Kiongozi wa kisiasa Mtu wa kawaida MUUNDO WA MAFUNZO KWA SURA HII KUHANI MKUU: SADAKA KWA VIONGOZI WA IBADA – MIST. 3–12 Mojawapo ya picha za kushangaza ni kuwa Kuhani Mkuu mwenyewe anaweza kutenda dhambi ya kutojua . Na kama atakosea, “huleta hatia kwa watu wote”  (4:3).Dhambi ya kiongozi wa kiroho inatambuliwa kuwa ya madhara ya kijumuiya . Uchafu wa hekalu ulikuwa ni kiashirio cha namna dhambi za watu zinavyoligusa uwepo wa Mungu miongoni mwao.” Sadaka hutolewa: fahali mzima.Damu hupelekwa mpaka mahali patakatifu pa ndani  (mst. 6)—kitendo kinachoonyesha kuwa makosa ya kiroho huathiri uhusiano wa taifa zima na Mungu. T afakari: Je, tunawajibika kwa makosa ya viongozi wetu wa kiroho? Tunahitaji kuwaombea au kuwahukumu? JAMII YOTE: SADAKA YA TAIFA – MIST. 13–21 Waisraeli wakitenda dhambi kama taifa— bila kujua —sadaka ya utakaso inahitajika. Sura hii ya dhambi ya pamoja inaangazia ukweli huu: Kujua au kutojua hakubatilishi matokeo ya kiroho. Uwepo wa Mungu unaweza kuondoka kimya kimya pale ambapo watu wake wanatenda dhambi bila toba. Sadaka ni fahali mzima, damu inapelekwa patakatifu, na mzoga wa sadaka hutolewa nje ya kambi (mst. 12, 21). Hii ni ishara ya kutengwa kwa dhambi, na pia maandalizi ya siku ya upatanisho. 💭 Tafakari: Je, kuna “dhambi za taifa” tunazopaswa kutubu kama jumuiya ya watakatifu? Dhambi za kimfumo? KIONGOZI WA KISIASA: DHAMBI YA MTAWALA – MIST. 22–26 Kiongozi anapotenda dhambi bila kujua, sadaka yake ni mbuzi dume  (mst. 23). Kwa sababu ana mamlaka juu ya watu, dhambi yake inaathiri maisha ya watu anaowaongoza. Sadaka yake haifikii patakatifu pa ndani kama ya kuhani mkuu, lakini bado inafanyika mbele ya Bwana—ikionyesha kuwa hakuna mtu aliye juu ya toba . Haki ya agano ilikuwa haitegemei cheo, bali uaminifu kwa Mungu. Tafakari: Je, ni rahisi kwa viongozi wa kisiasa kufikiri kuwa wako juu ya sheria za Mungu? Je, tunawaombea? MTU WA KAWAIDA: SADAKA YA KILA SIKU – MIST. 27–35 Hata mtu wa kawaida, anapotenda dhambi kwa kutojua, ana nafasi ya toba. Sadaka yake ni mbuzi jike au kondoo jike  (mst. 28, 32). Sadaka hizi ni nafuu zaidi—ishara kuwa neema ya Mungu inafikika kwa wote. Kitendo cha kuchinja mwenyewe , na kuhani kupaka damu kwenye madhabahu, kinaweka mtu huyo mbele ya Bwana— bila kizuizi cha daraja, mali, au tabaka . Neema ya Mungu inajishusha hadi kwenye viwango vya maisha ya kawaida. MAANA YA SADAKA YA DHAMBI KATIKA KRISTO Sadaka ya dhambi haikuwa tu sadaka ya "kusamehe", bali ilikuwa njia ya kutakasa  mahali ambapo uhusiano kati ya Mungu na binadamu ulikuwa umevunjika. Kwa maneno mengine: “Damu hutakasa, nyama huchomwa, dhambi hutengwa.” Ndiyo maana Yesu, aliyefanyika sadaka kwa ajili yetu, alitolewa nje ya kambi  (Waebrania 13:11–12). Katika Kristo, Mungu ametutolea sadaka ya dhambi isiyo na doa— ili tuwe safi kweli kweli mbele zake. MATUMIZI YA MAISHA Usisubiri hadi ujue dhambi zako ndipo uanze kutubu. Mwombe Roho Mtakatifu akufunulie maeneo yaliyofunikwa na giza la kutojua. Weka desturi ya toba ya kila siku—si kwa woga, bali kwa shukrani kwa rehema inayokutangulia. Ombea viongozi wa kiroho, wa kisiasa na wa familia—kwani makosa yao huathiri watu wengi. Angalia upya uhusiano wako na jamii—je, unashiriki katika dhambi za kimfumo? BARAKA ZA KUMALIZIA Ee Bwana,Nisafishe si tu kwa makosa ninayoyajua, bali hata yale nisiyoyajua.Uniongoze katika kweli yote.Na damu ya Kristo, sadaka ya dhambi isiyo na doa, inisafishe kila siku.Nisafishe mimi, viongozi wangu, na taifa letu.Uwepo wako usiondoke kwetu.Amina. Somo Lijalo: “Sadaka ya Hatia – Walawi 5 Je, unaweza kumrudia Mungu baada ya kumdhulumu jirani yako? Maoni & Ushirika Je, umejifunza nini kuhusu dhambi zisizokusudiwa na rehema ya Mungu inayotutangulia? Tunakualika kushiriki maoni yako, maswali, au ushuhuda. Katika kikundi shiriki kujadili: Je, toba ya kila siku ina nafasi gani katika maisha yako? Ni zipi dhambi zisizojulikana zinazoweza kujengeka kwenye jamii yetu? Usiwe mpweke katika safari ya utakaso. Njoo tukue pamoja! JIFUNZE ZAIDI L. Michael Morales , Who Shall Ascend the Mountain of the Lord?  (IVP, 2015), uk. 43–47.Morales anaeleza kwa kina mpangilio wa sadaka za Walawi kama sehemu ya liturujia ya safari ya kuingia katika uwepo wa Mungu. Anafafanua kwamba sadaka ya dhambi si ya msamaha pekee, bali ya utakaso wa hekalu na uhusiano na Mungu. Tim Mackie , BibleProject: Sacrifice and Atonement Series . Mackie anatoa muhtasari wa sadaka kama njia ya Mungu ya kurejesha jamii ya agano kwa usafi wa kiroho. Hasa analinganisha sadaka ya dhambi na kazi ya Kristo kama njia ya kushughulikia dhambi zisizoonekana. John Walton , The Lost World of the Torah  (IVP, 2019). Walton anasisitiza kuwa sheria za Walawi zililenga kuendeleza uwepo wa Mungu miongoni mwa watu, na kwamba dhambi za kutojua zilionekana kuwa hatari kwa usafi wa hekalu. N. T. Wright , The Day the Revolution Began  (HarperOne, 2016), sura ya 7.Wright anaeleza kwamba kifo cha Yesu hakikuwa tu fidia kwa dhambi, bali ushindi juu ya giza na uozo uliovuruga mpango wa Mungu. Katika sadaka ya dhambi, tunauona mwanzo wa mapinduzi ya uumbaji mpya. Ellen G. White , Patriarchs and Prophets , sura ya 30.White anaangazia maana ya kiroho ya sadaka ya dhambi na namna inavyotufundisha kuhusu unyenyekevu, toba, na rehema ya Kristo.

Kumkaribia Mungu: Tembelea Walawi, Mtazame Kristo. Je, kuna njia ya kushiriki meza moja na Mungu kama rafiki, tukiingia kwenye amani ya ushirika naye? Tamani Kula Mezani Pamoja na Mungu UTANGULIZI NA MUKTADHA Baada ya kujitoa kikamilifu kwa Mungu kupitia sadaka ya kuteketezwa, sasa tunaingia kwenye sadaka ya amani—sadaka ya kushiriki meza na Mungu kama rafiki. Katika mila za kale, meza ya pamoja ilikuwa ishara ya amani, usalama, na uhusiano wa ndani. Mambo ya Walawi 3 inatufunulia sadaka ya kipekee— sadaka ya amani  ( shelamim  katika Kiebrania), ambayo haikuteketezwa yote kwa moto, bali iligawanywa: sehemu kwa Mungu, sehemu kwa kuhani, na sehemu kwa mtoaji. Kwa mara ya kwanza katika mfumo wa dhabihu, mwanadamu anaalikwa kula mbele za Mungu —siyo kwa hofu, bali kwa shangwe ya ushirika. Katika sadaka ya amani, dhabihu haimalizwi kwa kifo bali huendelea katika meza ya ushirika, pale Mungu na mwanadamu wanaposhiriki pamoja. SOMA KWANZA: MAMBO YA WALAWI 3 Soma sura hii ukitazama: Ni nani anayekula nini? Sehemu gani ya mnyama hutolewa kwa Mungu? Ni wapi sadaka hii hutofautiana na ya kuteketezwa? MUUNDO WA SADAKA YA AMANI Sadaka ya hiari kwa ajili ya ushirika (mst. 1) Kuweka mkono juu ya mnyama – kuungana na sadaka (mst. 2) Kumwaga damu – kusafisha njia ya ushirika (mst. 2) Mafuta na sehemu za ndani hutolewa kwa Bwana (mst. 3–5) Mtoaji hushiriki nyama ya sadaka katika karamu takatifu (rej. Walawi 7:15–21) MUUNDO WA MAFUNZO KWA SURA HII KARAMU YA HIARI YA USHIRIKA – MSTARI 1 Tofauti na sadaka ya kuteketezwa, sadaka ya amani si gharama ya msamaha bali ni matunda ya msamaha —ni sadaka ya kusherehekea upendo wa Mungu unaokaribisha. Haikutolewa kwa lazima, bali kwa moyo wa shukrani, nadhiri, au kwa furaha ya ushirika na Mungu (rej. Walawi 7:11–16). Katika Kristo, tunamuona anayetuandalia meza mbele ya watesi wetu (Zaburi 23:5), anayevunja ukuta wa uhasama (Waefeso 2:14), na kutualika kula pamoja naye katika agano jipya (Luka 22:19–20). “Leteni ndama aliyenona tukale na tufurahi.” — Luka 15:23–24 MIKONO JUU YA SADAKA: KUSHIRIKI AMANI – MST. 2 Kama ilivyokuwa kwa sadaka ya kuteketezwa, mtoaji alilazimika kuweka mkono wake juu ya mnyama. Lakini hapa, badala ya kuteketezwa yote, mtoaji hakuondoka mikono mitupu—alialikwa kuketi mezani na kushiriki sadaka . Sadaka ya amani inasisitiza: Uhusiano umefunguliwa. Karibu nyumbani. Katika sadaka ya amani, mtoaji hasemi tu ‘nimesamehewa,’ bali ‘nimekubaliwa. MAFUTA NA SEHEMU ZA NDANI – TOLEO LA MUNGU – MST. 3–5 Katika sadaka ya amani, sehemu za ndani zaidi za mnyama—mafuta, figo, na ini—zilitolewa kwa Mungu. Hizi ndizo sehemu zenye mafuta mengi na ndizo zilizochukuliwa kuwa chemchemi ya uzima na hisia , kwa mujibu wa mawazo ya Mashariki ya Kati ya kale. Kwa hiyo, toleo la ndani kabisa la kiumbe linampa Mungu heshima ya kipekee . Sehemu hizi huchomwa juu ya madhabahu, na harufu hupaa juu kama harufu ya kupendeza kwa Bwana  (mst. 5). Ni ishara kwamba Mungu anapendezwa na ushirika huu wa amani, si kwa nje tu, bali kwa kilicho ndani kabisa ya mtoaji. "Nilipotoa sehemu za ndani zaidi, nilimpa Mungu moyo wangu. Katika moshi wa madhabahu, niliona huruma yake ikipaa." Katika Kristo, ambaye alitoa nafsi yake yote—ndani na nje—sadaka hii inapata maana kamili: si sadaka ya nje ya mwili tu, bali ya moyo mzima. “Kristo ndiye sadaka ya amani aliyekuja kulivunja ukuta wa uadui kati ya Mungu na mwanadamu.” — (Waefeso 2:13–18) SADAKA YA KONDOO NA MBUZI – MST. 6–17 Katika mistari 6–11, tunakutana na sadaka ya amani ikiwa mnyama atakuwa kondoo. Mlolongo wa matendo ni ule ule—kuweka mkono, kuchinja, kunyunyiza damu, na kutoa mafuta kwa Bwana. Lakini msisitizo mkubwa unawekwa kwenye sehemu maalum za mafuta na mkia mzito wa kondoo (mst. 9), uliokuwa sehemu ya thamani sana katika jamii za Wanaisraeli. “Mafuta haya yanawakilisha si tu kilicho kizuri, bali kilicho kizuri zaidi—kinampa Mungu sehemu bora kabisa ya uumbaji.” Mistari ya 12–17 inaleta toleo la mbuzi kama sadaka ya amani, tena kwa utaratibu ule ule. Tofauti hizi zinaonyesha kuwa Mungu hatoi upendeleo kwa mtoaji kulingana na aina ya mnyama bali kiwango cha moyo wake  na uaminifu wa ibada yake . Mistari ya mwisho (16–17) yanatoa agizo la kudumu: mafuta yote na damu ni vya Bwana—haviliwi kamwe. Damu ni uhai; mafuta ni utukufu. Hii inatufundisha kwamba uhai na utukufu wa kila kiumbe vinapaswa kurudi kwa Muumba. “Agizo hili ni la milele, kizazi baada ya kizazi: damu haitaliwi. Maisha hayamilikwi na mwanadamu bali na Mungu.” Katika Kristo, ambaye alitoa damu yake kwa ajili yetu (Mathayo 26:28) na akamimina uhai wake wote kama harufu nzuri (Waefeso 5:2), tunapata sadaka kamilifu ya amani isiyozuiliwa na mnyama au madhabahu ya duniani. Yeye ndiye mkia mzito wa uzima wetu; ndiye mafuta ya upako wetu. MUHTASARI WA MAFUNZO Sadaka ya Amani ni kilele cha wito wa agano: kuishi na Mungu si kwa hofu, bali kwa urafiki.  Tofauti na sadaka nyingine, hapa tunaalikwa kula. Hii ni meza ya uzima, meza ya karamu. Ni kivuli cha Meza ya Bwana katika agano jipya, na mwaliko kwa kila mmoja wetu: Karibu. Usijifiche tena. Usihisi kuwa umeachwa. Umealikwa. “Wanajifurahisha katika wingi ulio nyumbani mwako, nawe utawanywesha katika mto wa furaha zako.”— Zaburi 36:8 (NENO) JITAFAKARI NA JIULIZE Je, unajisikia kukubalika mbele za Mungu kama rafiki, au bado unatembea na hofu? Ni nyanja gani za maisha yako hazijaingia kwenye meza ya amani na Mungu? Meza yako ya nyumbani—inaonyesha namna gani amani ya Mungu? ZOEZI LA KIROHO Andaa karamu ndogo wiki hii—iwe ni chai, chakula, au kikao cha ushirika. Tandaza meza yako kwa ibada. Washa mshumaa. Mkaribishe mtu. Kabla ya kula, sema kwa sauti: “Bwana, kama ulivyoniandalia meza yako, nami nawakaribisha wengine kwa amani yako.” Kumbuka wale ulioweka kinyongo. Taja majina yao kimoyomoyo. Sema: “Bwana, niandae kushiriki meza ya amani hata nao.” BARAKA – HARUFU YA AMANI, KARAMU YA NEEMA Bwana akuandalie meza katikati ya jangwa, Aikate nyama ya amani na kuitia moto wa neema, Apokee harufu ya toba yako kama uvumba wa milele, Na ajaze meza yako kwa amani isiyoelezeka. Katika Kristo, aliyevunjwa kwa ajili yako, Umepatanishwa, umekaribishwa, Umealikwa mezani. Kula. Furahia. Amina. MAONI NA USHIRIKA Je, kuna wazo au sehemu ya somo la leo iliyokugusa au kukupa mwanga mpya kuhusu ushirika na Mungu? Tunakualika kushiriki mawazo yako, maswali, au ushuhuda katika kikundi chako cha kujifunza au kwa kututumia ujumbe kupitia maisha-kamili.com . 👉 Jadilianeni kama kikundi: Katika maisha ya sasa, ni jinsi gani tunaweza kuendeleza meza za amani na urafiki wa kiroho kati yetu na Mungu, na kati yetu na wengine? Karibu kwenye mazungumzo ya neema. SOMO LIJALO: “Sadaka ya Dhambi – Walawi 4” Je, kuna nafasi ya kusamehewa hata kwa dhambi usizojua umetenda? VYANZO VILIVYOTUMIKA L. Michael Morales , Who Shall Ascend the Mountain of the Lord? , IVP Academic, 2015. Kitabu hiki kimekuwa msingi muhimu wa kuelewa mpangilio wa kitabu cha Walawi kama safari ya kumkaribia Mungu kupitia mfumo wa dhabihu, kwa msisitizo wa sadaka ya amani kama kilele cha ushirika. Tim Mackie , BibleProject: Sacrifice and Atonement Series , 2017. Tim Mackie anatoa maelezo ya kisasa na ya kiibada kuhusu dhabihu, akiangazia sadaka ya amani kama mwaliko wa kushiriki meza ya Mungu kama ishara ya kukubalika. John H. Walton , The Lost World of the Torah , IVP Academic, 2019. Walton anaeleza jinsi sheria za Torati, ikiwa ni pamoja na mfumo wa sadaka, ziliundwa kwa ajili ya kuendeleza makao ya Mungu miongoni mwa watu, na si sheria kwa ajili ya haki binafsi. N. T. Wright , The Day the Revolution Began , HarperOne, 2016. Wright anaelezea msalaba wa Kristo kama kilele cha historia ya agano, na jinsi sadaka ya Kristo inavyotimiza kwa ukamilifu kiini cha sadaka ya amani. Ellen G. White , Patriarchs and Prophets , Review and Herald, 1890. Katika sura ya 30, White anaelezea uzito wa mfumo wa sadaka kama kivuli cha kazi ya Kristo, akiangazia pia ushirika na karamu kama sehemu ya ibada takatifu.

Kumkaribia Mungu: Tembelea Walawi, Mtazame Kristo Je, umewahi kuhisi hitaji la kuanza upya mbele za Mungu—kama mtu anayetafuta mlango wa neema uliyofunikwa na moshi wa madhabahu? Madhabahu ya Sadaka ya Kuteketezwa UTANGULIZI NA MUKTADHA Mambo ya Walawi linafunguliwa kwa sauti ya Bwana ikimwita Musa kutoka kwenye hema ya kukutania. Kwa mara ya kwanza tangu ujenzi wa maskani (Kutoka 40:34–35), tunaona nafasi ya mwanadamu kumkaribia Mungu ikirejeshwa kupitia mfumo wa sadaka. Katika sura ya kwanza, tunaona sadaka ya kuteketezwa, ya ‘olah’ (kutoka Kiebrania: עֹלָה, maana yake 'kupaa mzima kwa Mungu')— sadaka ya kujitolea kikamilifu , inayowakilisha mwanzo wa safari ya toba na uhusiano upya na Mungu. Sadaka hii inatolewa kwa hiari, lakini kwa masharti yaliyowekwa, yakielekeza namna ya kuja mbele za Mungu kwa unyenyekevu na kwa njia aliyochagua. Sadaka ya ‘Olah’ haitokani tu na dhambi bali ni mwitikio wa mwanadamu aliyeitwa kurudi mahali pa ushirika—mahali ambapo Mungu hutembea pamoja na mwanadamu, kama ilivyokuwa Edeni (Mwanzo 3:8). Hivyo, sadaka hii ni hatua ya mapema ya kurejesha agano la uumbaji. Soma Kwanza Tafadhali soma Mambo ya Walawi Sura ya 1  kwa utaratibu. Zingatia kila hatua ya kutoa sadaka—kutoka kuchagua mnyama hadi kuteketezwa kabisa. Hili si tendo la haraka, bali liturujia ya maisha. Muundo wa Sadaka ya Kuteketezwa Sadaka ya hiari  kutoka kwa mifugo au ndege (mst. 3–17) Kuweka mkono  juu ya sadaka kama ishara ya utambulisho (mst. 4) Kumchinja mnyama  na kuhani kuchukua damu (mst. 5) Kuteketezwa kikamilifu  juu ya madhabahu (mst. 9, 13, 17) MUUNDO WA MAFUNZO KWA SURA HII MUANZO WA IBADA: KUKARIBIA KWA HIARI – MSTARI 1–3 Neno “akaribia” ( qarav ) ni neno la kiibada, likimaanisha kuja mbele ya Mungu kwa shukrani, toba au kujiweka wakfu. Hili ni tendo la ibada, si mchakato wa kujitakasa binafsi tu. Tofauti na sadaka nyingine, sadaka hii ni ya hiari —inayochochewa na moyo wa mtu anayetaka kujitoa. Lakini haimaanishi uhuru wa kumtolea Mungu jinsi upendavyo; bado ni lazima kufuata taratibu takatifu. Sadaka ya kuteketezwa ni mwaliko wa moyo mzima. Hapa mwanadamu haombi tu baraka; anaweka kila kitu—moyo, nafsi, na mwili—mbele za Mungu. KUWEKA MIKONO: UTAMBULISHO NA KUJIFUNGAMANISHA – MSTARI 4 Kupitia kitendo cha kuegemeza mkono  (Kiebrania: samak ), kwa kuweka mkono wake juu ya kichwa cha yule mnyama, mtoaji alifanya kitendo cha kushangaza—alitangaza wazi: 'huyu ni mimi.' Haikuwa tu kubadilishana jukumu, bali ilikuwa namna ya kusema, 'nimefungamana na sadaka hii. Hatima yake ndiyo yangu.' Ni tendo la kiwakilishi—la kuungana na sadaka. Hii ndiyo maana sadaka haikuwa tu tendo la kawaida la dini. Ilikuwa ya binafsi—ilihitaji kugusa. Mtoaji alihusika, kwa mikono yake mwenyewe. Haikuwezekana kujificha nyuma ya jamii au kuhani. Kitendo hiki kilikuwa mwaliko wa kuonyesha wazi: "Mimi ndiye ninayehitaji rehema hii." “Kwa kuwa sadaka ya ‘olah’ ilikuwa ikiwakilisha kujitoa kikamilifu kwa Mungu, ndivyo Kristo naye alivyotoa maisha yake yote bila kubakiza kitu—akaruhusu maisha yake yapaa kama harufu nzuri kwa Mungu.” — (Waefeso 5:2) DAMU, MOTO, NA HARUFU NZURI: MCHAKATO WA TOLEO – MSTARI 5–9 Sehemu hii pia inatoa maelezo ya taratibu halisi—mnyama anachinjwa mbele za Bwana, damu yake inanyunyizwa, na viungo vyake vinaoshwa kabla ya kuteketezwa kikamilifu. Hakuna hatua iliyorukwa. Ibada ilikuwa ya kina, yenye sura ya toba, nidhamu, na heshima. Sadaka ya kuteketezwa, iwe ya fahali au ya hua, ilikuwa harufu nzuri mbele za Bwana. Tofauti haikuwa katika ukubwa wa mnyama, bali moyo wa mtoaji. Hii ni picha ya injili—kwamba tunakubaliwa si kwa kiwango cha kile tunachoweza kutoa, bali kwa moyo unaonyenyekea na kutii.--- SADAKA KWA WOTE: HURUMA YA MUNGU KWA MASKINI – MISTARI 10–17 Katika mistari ya mwisho ya sura hii, tunaona huruma ya Mungu katika kutoa nafasi hata kwa waliokuwa maskini—wanaweza kuleta hua au njiwa. Sadaka ya ‘Olah’ haikuwa ya matajiri pekee; ilikuwa mlango wa wote, kutoka kwa walio na mafahali hadi walio na viumbe wadogo. Mungu hafungii ibada kwa walioweza kiuchumi pekee. MUHTASARI WA MAFUNZO Mambo ya Walawi 1 ni mlango wa kwanza wa hekalu la neema. Sadaka ya kuteketezwa na kupaishwa ni ibada ya kujitoa kikamilifu. Katika Kristo, tunamuona aliyekuwa hana dhambi akijitoa kwa mapenzi ya Baba ili kutufungulia njia ya hekalu halisi (Waebrania 10:19–22). MATUMIZI YA MAISHA Kumbuka kwamba moto wa madhabahu ulipaswa kuwaka daima (Walawi 6:13). Tengeneza tabia ya toba na kujitoa kila siku. Tenga muda wa kila asubuhi kama madhabahu ya sadaka ya kuteketezwa , mahali pa kusema: “Bwana, leo, nataka kuwa wako kikamilifu.” Jitafakari Zaidi Je, una maeneo ya maisha yako ambayo hujayatoa kikamilifu kwa Bwana? Maombi yako huakisi kujitoa au maombi ya kukwepa mateso? Ni nini kinachokuzuia kuweka “mkono wako juu ya sadaka” na kusema, “haya maisha ni yako”? Kwa Vikundi vya Kujifunza Jadilianeni: Katika maisha ya Kikristo leo, ni wapi tunahitaji kurudisha tena moyo wa sadaka ya kuteketezwa kumkaribia Mungu? Je, kuna hatari ya ibada ya kujitoa kwa Mungu nusu nusu? BARAKA KWA KUJITOA KWAKO Bwana akupokee unapotangaza: “Haya maisha ni yako.”Moto wake ushuke si kwa hofu, bali kwa harufu nzuri ya toba yako.Mioyo yetu ipae kama ‘olah’ mbele zake—ikiteketezwa kwa upendo, ikipaa kwa imani.Na madhabahu ya ndani yako isizimike, bali iwake daima kwa moto wa neema yake. Amina. Maoni & Ushirika Je, umejifunza nini leo kuhusu maana ya kujitoa kikamilifu kwa Mungu? Shiriki maoni yako hapa hapa  maisha-kamili.com . Tungependa kujifunza nawe! Somo Lijalo: “Sadaka ya Nafaka – Walawi 2” Je, kazi zako za kila siku zinaweza kuwa sadaka ya harufu nzuri mbele za Mungu?  JIFUNZE ZAIDI L. Michael Morales , Who Shall Ascend the Mountain of the Lord?  (IVP Academic, 2015). Kitabu hiki kinatoa msingi wa kihistoria na wa teolojia kuhusu kitabu cha Walawi kama safari ya kiibada kuelekea uwepo wa Mungu. Morales anasisitiza umuhimu wa sadaka ya ‘olah’ kama hatua ya kwanza ya kuingia kwenye ushirika mtakatifu. Tim Mackie , BibleProject: Sacrifice and Atonement Series . Kupitia video na maandiko, Mackie anachambua dhana ya sadaka kama njia ya kumkaribia Mungu baada ya kuondolewa kutoka Edeni, akieleza sadaka ya kuteketezwa kama ibada ya kujitoa kikamilifu. John Walton , The Lost World of the Torah  (IVP Academic, 2019). Walton anaeleza kwamba sheria za Walawi hazikuwa tu kanuni za tabia bali ziliunda mazingira ya makao ya Mungu miongoni mwa watu wake. Anasisitiza sadaka kama sehemu ya “ulimwengu wa hekalu.” Ellen G. White , Patriarchs and Prophets  (Review and Herald, 1890), sura ya 30. Anafafanua jinsi dhabihu zilivyokuwa njia ya kumwonyesha Kristo na rehema ya Mungu tangu mwanzo. Anatoa mtazamo wa kiroho unaowawezesha wasomaji kuona sadaka ya ‘olah’ kama kivuli cha toleo la Kristo. N. T. Wright , The Day the Revolution Began  (HarperOne, 2016). Ingawa haijatajwa moja kwa moja katika maandiko ya awali, kazi hii ya Wright inaangazia jinsi msalaba wa Kristo unavyotimiza na kubadili maana ya dhabihu zote, akisisitiza upendo wa Mungu na agano jipya kwa njia ya kujitoa kwa Yesu.

Kumkaribia Mungu: Tembela Walawi, Mtazame Kristo Je, kazi zako za kila siku—kuchoma mikate, kulima, kusuka, kufundisha—zinaweza kuwa sehemu ya ibaada ya kweli mbele za Mungu? Sadaka ya Shambani UTANGULIZI NA MUKTADHA Baada ya sadaka ya kuteketezwa (Walawi 1)—ishara ya kujitoa kikamilifu—tunakaribishwa sasa kwenye sadaka ya nafaka (Heb. minchah  מִנְחָה), sadaka isiyo ya damu, inayotoka kwenye mazao ya kazi ya mikono ya binadamu. Tofauti na sadaka ya kuteketezwa ambayo ilihusisha mnyama, hapa tunakutana na unga, mafuta, na uvumba—vitu vya kila siku, lakini vinavyochukuliwa kuwa takatifu mbele za Bwana. Katika sadaka ya nafaka tunaona kwamba si damu tu inayoweza kuwa sadaka, bali hata jasho la uso wako linaweza kupaa kama harufu nzuri kwa Bwana. Hii ni sadaka inayowakilisha matunda ya maisha ya kila siku yaliyotengwa kwa ajili ya Mungu. Kwa hivyo, Walawi 2 ni mwaliko wa kugeuza kila kazi ya kawaida kuwa ibaada ya kipekee. Soma Kwanza: Mambo ya Walawi 2 Zingatia aina mbalimbali za sadaka ya nafaka—ikiwa ni unga usiotiwa chachu, mikate iliyookwa, na sadaka iliyokaangwa. Kwa nini hakuna chachu? Kwa nini uvumba pekee ndio ulioteketezwa? MUUNDO WA SADAKA YA NAFAKA Sadaka ya unga laini usio na chachu  (mst. 1–3) Sadaka ya mikate iliyopikwa  (mst. 4–10) Sadaka ya nafaka kaangwa kwenye kikaango au sufuria  (mst. 5–10) Masharti kuhusu chachu na asali—haviruhusiwi  (mst. 11) Kuweka chumvi—agano la milele  (mst. 13) Sadaka ya malimbuko ya nafaka mpya  (mst. 14–16) MUUNDO WA MAFUNZO KWA SURA HII TOLEO LA MAISHA YA KAWAIDA: MATUNDA YA JASHO LA USO – MIST. 1–3 Sadaka ya nafaka ni sadaka ya mazao ya kazi ya mikono —unga laini, mafuta safi, na uvumba. Hii ni picha ya maisha ya kila siku: chakula cha mezani kikigeuka kuwa ibada ya madhabahuni.  Mungu anapokea si tu maisha ya kiroho, bali pia kazi ya mikono yetu. Mungu haombi tu damu kwa ajili ya upatanisho; anaomba pia jasho kwa ajili ya ushirika. Unga haukuwa tu wa kawaida—ulipaswa kuwa laini, wa ubora, usiochanganywa na chachu. Kwa lugha ya leo: kazi yetu haipaswi kuwa ya kubahatisha; ni bora, ya kweli, na ya uaminifu. MIKATE ILIYOPIKWA: KAZI ILIYOANDALIWA KWA BIDII – MIST. 4–10 Haikutosha kumimina unga. Ilibidi ipikwe—iwe kwa oveni, kikaango au sufuria. Tendo la kupika ni picha ya maandalizi, uvumilivu, na jitihada. Mungu anatukumbusha kwamba hata kazi za jikoni—zinapofanywa kwa moyo wa uaminifu—zinaweza kuwa sadaka takatifu. “Kwa kutoa sadaka hii, mtu alikuwa anaweka kazi yake mikononi mwa Mungu, akisema: ‘Haya ni matunda ya mikono yangu. Ni yako, Ee Bwana.’” Katika agano jipya, Paulo anasema: “Basi, mkiila au mkinywa, au mkitenda neno lolote, fanyeni yote kwa utukufu wa Mungu.”   (1 Wakorintho 10:31) CHUMVI YA AGANO: KIAPO CHA UAMINIFU – MST. 13 Sadaka zote za nafaka zilihitaji chumvi. Kwa nini? Chumvi ilikuwa ishara ya agano la milele  (Hesabu 18:19). Ilikuwa kiapo cha kudumu, uthibitisho wa uaminifu wa Mungu. Katika maisha ya kila siku, Mungu anatuita kuweka chumvi ya neema, upendo, na uaminifu  katika kila tendo. “Kila sadaka yako ya nafaka utaipika kwa chumvi. Usiruhusu sadaka yoyote ije bila chumvi ya agano la Mungu wako.” — Walawi 2:13 Yesu aliwaambia wanafunzi wake: “Ninyi mmekuwa chumvi ya dunia…”   (Mathayo 5:13) KUTOKUWEPO KWA CHACHU NA ASALI – MST. 11–12 Chachu na asali, ingawa ni vitu vizuri katika maisha ya kila siku, havikuruhusiwa katika sadaka ya kufukizwa madhabahuni. Kwanini? Chachu  iliashiria kuharibika na mchakato wa uchachu, ikawa ishara ya dhambi au upotovu wa ndani. Asali  (debash), kwa mujibu wa Jacob Milgrom  na L. Michael Morales , haikuteketea vizuri na mara nyingine ilihusishwa na matambiko ya kipagani. Haikufaa kuletwa kama sadaka ya moto wa harufu nzuri. “Si kila kilicho tamu kinachofaa madhabahuni.” — Methali ya Walawi 2:11 MALIMBUKO: MATUNDA YA KWANZA KWA BWANA – MST. 14–16 Sadaka ya nafaka ilihitimishwa kwa toleo la malimbuko —ndio kusema, matunda ya kwanza  ya mavuno. Hii ilimaanisha kuwa Mungu hapaswi kupewa mabaki, bali kilicho bora na cha kwanza. “Malimbuko ni ushuhuda kwamba maisha haya, mavuno haya, si yetu—ni ya Mungu.” Katika Kristo, tunajifunza kuwa yeye ndiye “malimbuko ya waliolala mauti”   (1 Wakorintho 15:20) —sadaka ya kwanza ya uumbaji mpya. MUHTASARI WA MAFUNZO Sadaka ya nafaka hutufundisha kwamba ibaada si tu sadaka ya damu bali pia sadaka ya maisha ya kila siku.  Unga, mafuta, chumvi—vyote vinakuwa viungo vya ibaada ya kweli. Kwa hiyo, kazi zako—iwe ni kupika, kufundisha, au kulima—zinaweza kuwa harufu nzuri mbele za Bwana ikiwa utafanya kwa moyo wa utakatifu. Katika maisha ya Kristo, hatuoni tu sadaka ya kuteketezwa bali pia sadaka ya nafaka—maisha ya kila siku yaliyotiwa mafuta ya Roho, yamejaa uvumba wa maombi, na kutolewa kwa ukamilifu kwa Baba. MATUMIZI YA MAISHA “Fanyeni kazi kwa bidii, kama kwa Bwana, wala si kwa wanadamu.” (Wakolosai 3:23) Leo, badilisha mtazamo wako kuhusu kazi ya kila siku. Ione kama madhabahu—mahali pa kutoa sadaka safi ya moyo uliojazwa neema. Fanya kazi yako kama tendo la ibaada. Jitafakari Zaidi Je, kuna kazi fulani unayofanya bila kuihusisha na Mungu? Ungewezaje kuigeuza kazi hiyo kuwa sadaka ya harufu nzuri kwa Mungu? Kwa Vikundi vya Kujifunza Jadilini: Katika maisha yetu ya kila siku, tunatoa sadaka gani ya nafaka kwa Bwana? Je, tunaweza kweli kugeuza shughuli za kawaida kuwa ibaada? Je, tunamhusisha Mungu katika kazi zetu za kila siku? Maoni & Ushirika Umejifunza nini leo kuhusu maana ya kazi ya kila siku kama ibaada? Shiriki nasi kupitia maisha-kamili.com SALA YA MWISHO NA BARAKA Ee Bwana wa mavuno na jua la asubuhi, nifumbulie macho,Niuone unga wa kawaida uking'aa kama dhahabu kwenye madhabahu yako.Nitie mafuta ya Roho kama mvua ya mapema,Upike kazi yangu kwenye kikaango cha neema, juu ya moto wa maombi.Leo, si mimi tu ninayetenda—bali ni wewe ndani yangu.Leo, si kazi tu—ni ibaada ya moyo wangu mzima. Amina. Somo lijalo: "Sadaka ya Amani – Walawi 3” Je, kuna njia ya kushiriki meza moja na Mungu kama rafiki, tukiingia kwenye amani ya ushirika naye? JIFUNZE ZAIDI L. Michael Morales , Who Shall Ascend the Mountain of the Lord? , uk. 41–43.Morales anaeleza jinsi sadaka ya nafaka inavyoakisi toleo la maisha ya kila siku yaliyojazwa utakatifu na ibada. Anaonesha kuwa sadaka hii si ya damu bali ya kujitoa kikamilifu kwa Mungu kupitia kazi ya kawaida. John Walton , The Lost World of the Torah , uk. 112–113.Walton anaweka wazi kwamba torati haikuhusu sheria tu, bali mpangilio wa maisha ya hekalu na uwepo wa Mungu. Anasisitiza kwamba kazi ya kawaida inaweza kuwa ibada ikiwa imeambatana na utaratibu wa agano. Tim Mackie , BibleProject , "Sacrifice & Atonement Series."Mackie anafundisha kwa njia ya video na maandishi kwamba sadaka zote zinahusu kuleta ushirika kati ya Mungu na wanadamu. Anasisitiza kuwa sadaka ya nafaka ni picha ya maisha ya kila siku yaliyotiwa mafuta ya Roho. Jacob Milgrom , Leviticus: Anchor Yale Bible , Vol. 1, uk. 187–190.Milgrom hutoa uchambuzi wa kitaaluma kuhusu sheria ya kutokuruhusu chachu na asali katika sadaka ya moto. Anafafanua kuwa asali haifai kwa sababu ya mmenyuko wake kwa moto na asili yake ya kuwa na asili ya kiliturujia ya mataifa mengine. Ellen G. White , Patriarchs and Prophets , sura ya 30.White anaeleza uzito wa sadaka na maana yake kwa maisha ya kila siku. Anaonyesha jinsi mfumo wa dhabihu ulivyokuwa kivuli cha Kristo na mwaliko wa maisha matakatifu mbele za Mungu.

Kumkaribia Mungu: Tembelea Walawi, Mtazame Yesu “Mtakuwa watakatifu kwa kuwa Mimi, BWANA Mungu wenu, ni mtakatifu.”(Walawi 19:2) Michael M. Homan (2018). Hema katika Muktadha Wake wa Kale wa Mashariki ya Karibu. TheTorah.com. https://thetorah.com/article/the-tabernacle-in-its-ancient-near-eastern-context Mlango wa Ushirika Mtakatifu na Maisha ya Agano Mambo ya Walawi  ni zaidi ya mkusanyiko wa sheria za kale—ni mwaliko wa Mungu kwa watu wake kuishi katika ushirika mtakatifu  naye. Kikiwa katikati ya vitabu vitano vya Musa (Torati), kitabu hiki kina nafasi ya kipekee kama kiini cha mpango wa Mungu wa ukombozi , kikielekeza fikra zetu kwa masuala ya uwepo wa Mungu, utakatifu, toba, na ibada ya kweli. Kimeandikwa na Musa, karibu na Mlima Sinai, kwa kizazi kilichokuwa kimekwepa minyororo ya utumwa lakini bado hakikujifunza kuishi kwa uhuru wa agano. Katika Walawi, Mungu anawapa muundo mpya wa maisha—waibaada, wa kijamii, na wa kiadili—ili waishi kama taifa la kipekee kati ya mataifa mengine. Jina la kitabu linatokana na kabila la Lawi, ambalo lilichaguliwa kwa ajili ya huduma ya kiibaada. Lakini ujumbe wa Walawi unaenea kwa taifa zima. Ndani yake tunapata majibu ya maswali ya kina kama: Je, mwanadamu mwenye dhambi anawezaje kuishi mbele za Mungu mtakatifu? Je, jamii inaweza kujengwa kwa haki na huruma? Je, sadaka ina nafasi gani katika mpango wa neema ya Mungu? Katika mwanga wa Agano Jipya, kila sadaka, kila taratibu za utakaso, kila sherehe ya kiibaada inatufundisha kuhusu Kristo, ambaye ndiye utimilifu wa yote haya. Safari ya Neema, Utakatifu na Uwepo: Mambo ya Walawi Kwa Mtazamo wa Kimaudhui Walawi 1–7: Njia ya Kumkaribia Mungu kupitia Sadaka za Agano  — Katika dunia iliyogubikwa na dhambi, je, mwanadamu anaweza kumkaribia Mungu bila kuangamia? Sadaka tano kuu zinatufundisha kuwa njia ya neema ipo—kupitia damu, toba, na imani. Walawi 8–10: Wito wa Kuhani: Je, Uongozi wa Kiibada Unaweza Kuwa Mauti?  — Ni nani anayestahili kusimama kati ya Mungu na watu? Makuhani wa Israeli walichaguliwa kwa uchaji na usafi. Lakini nini hutokea wakivunja utakatifu huo? Walawi 11–15: Kuwa Safi: Je, Mungu Anajali Mwili na Maisha ya Kawaida?  — Ina maana gani kuwa safi mbele za Mungu? Maelekezo ya kinadharia na kimaisha yanadhihirisha kuwa Mungu anajali miili yetu, afya zetu, na jamii zetu. Walawi 16–17: Siku ya Rehema: Mlango wa Upatanisho wa Taifa Zima  — Siku moja katika mwaka, taifa lote lilisimama mbele za Mungu kwa msamaha. Je, hii siku inatuambia nini kuhusu msalaba wa Yesu na rehema ya milele? Walawi 18–20: Maadili ya Agano: Utakatifu Unaonekana Katika Familia na Jamii  — Je, maisha ya kila siku yanaweza kuwa ibaada? Sheria hizi zinaonyesha kuwa utakatifu hauko madhabahuni tu, bali pia katika ndoa, uhusiano, na haki ya jamii. Walawi 21–22: Huduma Isiyo na Doa: Je, Ibada Yetu Inamwakilisha Mungu?  — Mungu anatufundisha kuwa si kila huduma ni takatifu kwa asili. Kuna wito wa ubora wa kiroho, waibaada iliyo safi, na huduma isiyochafuka. Walawi 23–25: Sikukuu za Kiagano: Kumbukumbu Zinazoleta Uponyaji wa Wakati  — Mungu hutufundisha kusherehekea neema. Sikukuu hizi si tu kumbukumbu bali ni rehema zinazoingilia wakati na kuanzisha upya wa maisha. Walawi 26–27:   Agano la Uaminifu: Baraka za Kumshika Mungu au Hatari ya Kumuasi  — Mwisho wa kitabu unatufikisha kwenye mlango wa uamuzi: Je, utatembea katika ahadi za Mungu kwa uaminifu, au utaasi na kuvuna matokeo yake? Walawi si kitabu cha sheria tu, bali ni kioo cha neema ya Mungu inayopenya hadi undani wa maisha ya kila siku—nyumbani, kazini, na katika jamii. Misingi Mitano ya Kiimani Inayobubujika Kutoka Walawi 1. Utakatifu wa Mungu Mungu anadhihirishwa kama aliye tofauti, safi, na mwenye mamlaka juu ya maisha yote. Utakatifu si sifa ya kimaadili tu, bali ni asili ya uwepo wa Mungu . Mwanadamu anaitwa kupokea huo utakatifu kwa njia ya toba, sadaka, na maisha safi. 2. Sadaka na Upatanisho Dhabihu si malipo bali ni ishara ya neema , ikilenga kuleta upatanisho kati ya Mungu na mwanadamu. Kila sadaka inaonyesha upande fulani wa hitaji la mwanadamu mbele za Mungu—na mwishowe, hubeba kivuli cha Kristo aliye Sadaka ya mwisho. 3. Uwepo wa Mungu Katikati ya Watu Walawi huanza ambapo Kutoka huishia: Mungu anakaa katika Maskani. Lakini uwepo wake si jambo la kawaida; unahitaji utakaso, heshima, na ibada safi. Katika Kristo, tunapata Maskani mpya ya milele. 4. Maisha ya Ibaada Yanayoenea Maisha Yote Ibaada haifungwi kwenye madhabahu au hema—inasambaa hadi kwenye mezani, mashambani, sokoni, nyumbani. Mambo ya kila siku yanaitwa kuwa matakatifu kwa sababu Mungu yuko kati ya watu wake. 5. Jamii ya Agano Agano la Mungu linatengeneza jamii mpya—yenye huruma kwa maskini, haki kwa wageni, na usafi kwa wote. Hii ni jamii inayoonyesha sura ya Mungu kwa ulimwengu. Walawi inatufundisha kuwa utakatifu si kujitenga na dunia, bali kuishi ndani yake kwa namna inayomletea Mungu utukufu. Kutazama Walawi Kupitia Mwanga wa Kristo: Fumbo la Mwana-Kondoo wa Mungu Katika Agano Jipya, Walawi linaangaza zaidi tunapomwona Kristo kama: Sadaka kuu ya milele  (Waebrania 10) Kuhani Mkuu asiye na doa  (Waebrania 4–7) Maskani ya Mungu na mwili wa utukufu wake  (Yohana 1:14) Yesu hakufuta torati—aliitimiza kwa kuifanya hai ndani ya mwili wake, akitoa sadaka ya upatanisho, na kutuunganisha kwa Baba kwa njia ya Roho. Kwa hiyo, kusoma Walawi ni kusoma fumbo la Mwana-Kondoo wa Mungu kabla hajafunuliwa kwa jina. Lengo la Somo: Kujengwa kama Jamii ya Mungu Kupitia Walawi Kupitia Walawi, tunajifunza si tu kuhusu sadaka na sheria za kale, bali kuhusu moyo wa Mungu anayetamani kushiriki maisha na watu wake. Lengo la somo hili ni kutusaidia kuishi kama watu wa agano: waliotakaswa, waliounganishwa, na wanaoishi kwa ajili ya utukufu wa Mungu katika kila eneo la maisha. Hitimisho la Kiibada: Kusafiri na Mungu Katika Utakatifu Walawi hutufundisha kuwa maisha takatifu siyo mzigo wa sheria, bali ni mwaliko wa kuishi karibu na Mungu anayefurahishwa na watu wake. Huu ni mwaliko wa maisha ya kila siku kuwa madhabahu ya utukufu wake—katika kazi, familia, jamii, na mapumziko. Kama taifa la makuhani, tumeitwa kuakisi utakatifu wa Mungu kwa dunia inayohitaji nuru. Na katika Kristo, tumepewa kila kitu tunachohitaji kwa maisha ya utauwa. Mwaliko wa Safari ya Neema Walawi si kaburi la sheria, bali bustani ya neema—mahali ambapo Mungu anazungumza, anatakasa, na anakaribisha watu wake waishi kwa utakatifu wake. Hapa, kila tendo—kula, kuvaa, kuongea, kufanya biashara—linakuwa sehemu ya ibaada. Chukua mkate wako wa kila siku, tafakari, zungumza na wengine, na ruhusu Roho Mtakatifu afanye kazi ya utakaso ndani yako. Maisha takatifu si mazito—ni maisha yaliyojaa uwepo wa Mungu. Nitakwenda kati yenu na kuwa Mungu wenu, nanyi mtakuwa watu wangu.”(Walawi 26:12) Kila Siku Katika Walawi: Mpango wa Kusoma Kwa Maisha ya Ushirika Mtakatifu Katika siku 27 zijazo, tutapitia kila sura ya Walawi kwa mtazamo wa kifundisho, kiroho, na kinabii. Kila siku utakutana na: Ufafanuzi wa sura katika mazingira yake Maswali ya kujifunza zaidi na kutumia maishani Maombi ya kukuunganisha na moyo wa Mungu Somo Lifuatalo: WALAWI 1 - SADAKA YA KUTEKETEZWA: MLANGO WA KUINGIA Je, umewahi kuhisi hitaji la kuanza upya mbele za Mungu—kama mtu anayetafuta mlango wa neema uliyofunikwa na moshi wa madhabahu?

Mwanzo wa Maisha Mapya: Tembelea Walawi, Mtazame Kristo Je, damu ya uzazi ina nafasi gani mbele za Mungu Mtakatifu? UTANGULIZI NA MUKTADHA Katika Walawi 12, tunakutana na amri fupi lakini nzito kuhusu mwanamke baada ya kujifungua. Ingawa maisha yamezaliwa, sura hii inazungumzia "najisi" na kipindi cha kutengwa. Je, kwa nini uzazi, tendo la kuleta uhai, linaambatana na utakaso? Kwa jicho la kisasa, hili linaweza kuonekana kama kumdhalilisha mwanamke au kupunguza thamani ya uzazi. Lakini kwa jicho la kiibada, Walawi 12 ni kielelezo cha kipekee cha safari ya mwanadamu kutoka kwa udhaifu wa mwili kwenda kwenye uwepo wa Mungu. Ni somo la kushangaza: kwamba hata furaha ya kuzaa inahitaji neema ya utakaso ili iwe sadaka ya harufu nzuri mbele za Mungu. Katika sheria za utakaso, tunauona mwaliko wa Mungu wa kushiriki katika utakatifu wake—si kama adhabu ya hali ya asili, bali kama mchakato wa kuingia tena katika uwepo wake. Soma Kwanza Soma Mambo ya Walawi 12  kwa makini. Elewa mpangilio wa siku, tofauti kati ya mtoto wa kiume na wa kike, na sadaka zinazotolewa mwishoni. Jiulize: kwa nini uzazi unahitaji sadaka? MUUNDO WA MAFUNZO KWA SURA HII KUZALIWA NA KUTENGWA – MSTARI 1–4 Tofauti ya siku 7 na siku 33: Kupitia damu kwenda kwenye ushirika Uzazi ni mchakato wa damu, maumivu, na mwili. Katika muktadha wa hekalu, damu—isipokuwa ya sadaka—haikuweza kuletwa kwa hiari mbele za Mungu. Mwanamke hakuwa najisi kwa kuwa ametenda dhambi, bali kwa kuwa yuko katika hali ya udhaifu wa kimwili usiolingana na utakatifu wa mahali pa ibada. Hapa tunaona hekima ya kiroho: kwamba hata mchakato wa furaha kama uzazi, unahitaji mchakato wa utakaso ili kuunganishwa na ushirika wa Mungu. Utakatifu si tu kuepuka dhambi, bali kuandaliwa kuingia mbele za Mungu Mtakatifu. Uchafu wa mwili si kosa, bali ni kizuizi kwa uwepo wa Mungu; utakaso ni daraja la neema kati ya udhaifu na utukufu. MTOTO WA KIKE NA KIUME: TOFAUTI YA SIKU – MSTARI 5 Kwa nini kipindi cha kutengwa ni mara mbili kwa mtoto wa kike? Hili ndilo fumbo kubwa la sura hii. Mwanamke anapojifungua mtoto wa kiume, anakuwa najisi kwa siku 7, kisha anasubiri siku 33 hadi atakapotakaswa. Lakini kwa mtoto wa kike, najisi ni kwa siku 14, na anasubiri siku 66—mara mbili ya muda. Hii huenda ni alama ya kiibada kwamba kizazi cha mwanamke (Mwanzo 3:15) kitapitia mchakato mrefu wa utakaso hadi kufika kwa Mwana atakayezaliwa "mwanamke" (Gal. 4:4). Hivyo tofauti ya siku si hukumu, bali ni ishara ya mpito mrefu kuelekea ukombozi. Kwa ujumla, tofauti ya siku si dalili ya thamani ndogo ya mtoto wa kike, bali ni lugha ya kiibaada ya wakati—ikionyesha mchakato mrefu wa neema unaojenga matumaini ya sadaka ya mwisho itakayokuja kupitia uzao wa mwanamke. SADAKA ZA KUMALIZA KIPINDI – MSTARI 6–8 Tohara ya kiroho: Sadaka ya harufu nzuri na sadaka ya dhambi Baada ya kipindi cha utakaso, mwanamke huleta sadaka mbili: sadaka ya kuteketezwa  (olah) na sadaka ya dhambi  (chatat). Hii ni muhimu sana. Kwa nini sadaka ya dhambi? Kwa sababu uzao wa Adamu bado uko chini ya uvuli wa kifo. Ni somo la kina: hata watoto wetu, hata maisha mapya, yanahitaji neema ya Mungu ya utakaso ili yaingie katika agano. Kwa njia hii, uzazi hautendwi mbali na hekalu bali huletwa mwishoni  mbele za Mungu kwa ibada. Hili ni somo kwa kila mzazi: kuwa uzao wetu ni mali ya Mungu, na tunawaita watoto wetu katika safari ya utakaso na ibada. UZAZI NA UTAKATIFU: KUTIMILIKA KATIKA KRISTO Yesu Kristo, aliyezaliwa na mwanamke, alikuja chini ya sheria hii (Luka 2:22–24). Maria alileta sadaka yake—hua wawili—ishara ya kuwa hata Mkombozi alishiriki katika damu ya mwanadamu. Lakini kwa kifo na ufufuo wake, Yesu alikomesha mfumo wa sadaka kwa kuwa yeye ndiye sadaka ya mwisho ya utakaso. Katika Kristo, uzazi si najisi bali ni mwaliko wa neema. Mchakato wa maisha ya mwili hupewa sura ya kiroho. Mama sasa haendi hekaluni bali anapokaribisha mtoto wake, anaweza kumweka wakfu katika hekalu la Roho Mtakatifu (1 Kor. 6:19). “Yesu aliingia katika hali zetu—mwili na damu—ili kututakasa ndani ya damu yake mwenyewe.” — Waebrania 2:14 JITAFARI KWA MAISHA YA SASA Je, tunaona vipindi vya udhaifu wa mwili kama vizuizi au kama nafasi za neema? Je, tunajifunza kuweka wakfu familia zetu kama sadaka kwa Mungu? Ni namna gani jamii zetu zinaweza kuunga mkono kina mama wapya katika safari ya kiroho? KWA VIKUNDI VYA KUJIFUNZA Jadili: Je, sura hii inatufundisha nini kuhusu uhusiano kati ya mwili na roho? Je, kuna maeneo ya maisha yetu ya mwili ambayo tunaogopa kuyagusa kiibada? BARAKA YA UZAZI ULIOWEKWA WAKFU Bwana atakutakasa, ewe mama, si kwa sababu umetenda dhambi, bali kwa sababu maisha ni kitu kitakatifu. Na uzao wako, uinuliwe juu kama sadaka ya harufu nzuri,Upokee alama ya upendo wa milele na utembee katika njia za Kristo. KESHO: “Uchunguzi wa Ngozi na Uchafu wa Moyo – Walawi 13” Je, unajisi unaweza kuonekana nje kwa macho lakini ikawa ishara ya ugonnwa wa ndani kabisa? MAONI NA USHIRIKA Shiriki maoni yako kuhusu uzoefu wa kiroho wa uzazi au utakaso hapa: maisha-kamili.com . Tunajifunza pamoja nawe. JIFUNZE ZAIDI L. Michael Morales , Who Shall Ascend the Mountain of the Lord? Afichua jinsi Walawi inavyotufundisha safari ya utakaso kuelekea uwepo wa Mungu. Tim Mackie , BibleProject – Leviticus Series Anafafanua mantiki ya ibada na sadaka kama kiini cha mpango wa Mungu wa makao miongoni mwa wanadamu. John Walton , The Lost World of the Torah Huelezea kwamba sheria si tu maadili bali mifumo ya kuingiza maisha ya kila siku katika ibada. Ellen G. White , Patriarchs and Prophets Anatoa mtazamo wa kiroho kuhusu umuhimu wa sadaka na maisha ya familia katika agano. Ellen G. White , Thoughts from the Mount of Blessing Anatafakari neema ya mchakato wa utakaso kama sehemu ya safari ya kiroho ya mwanadamu.

Kumkaribia Mungu: Tembelea Walawi, Mtazame Kristo Je, umewahi kuhisi kwamba maisha yako, ingawa umepona kimwili au umebadilika kitabia, bado hayajakamilika kiroho? Je, unawezaje kumkaribia Mungu na watu wake tena kwa uhuru? UTANGULIZI NA MUKTADHA Sura hii ni mwendelezo wa Walawi 13 kuhusu uchunguzi wa ugonjwa wa ngozi. Lakini sasa mgonjwa aliyepata nafuu hakutambuliwa tu kwa macho; alihitaji utaratibu wa utakaso wa kiroho na kijamii. Hapa tunaona kwamba Mungu hashughulikii ugonjwa tu bali anaponya na kurejesha utu mzima wa mtu katika jamii na mbele zake . Katika lugha ya Kiebrania, maneno kama hisopo  (hisop) yanaashiria utakaso na hutumika pia katika Kutoka 12:22 na Zaburi 51:7. Vivyo hivyo, ndege wawili (ndege wa porini) huashiria maisha na uhuru, wakati mafuta ya upako (shemen hammishchah) yanabeba maana ya kutengwa kwa ajili ya Mungu. Kwa mtazamo mpana, utakaso huu unaashiria safari ya kila muumini: kutoka unajisi hadi kushirikishwa tena katika jumuiya na uwepo wa Mungu. Walawi 14 ni daraja kutoka kupona hadi kurejeshwa : sio afya ya ngozi tu, bali pia moyo, familia, na maisha ya ibaada vinaunganishwa tena. SOMA KWANZA: WALAWI 14 Angalia hatua tatu kuu: Uchunguzi na sadaka ya ndege (mst. 1–7) Kusafishwa kwa mwili na nywele (mst. 8–9) Sadaka madhabahuni na upako wa damu na mafuta (mst. 10–32), pamoja na nyumba zilizoambukizwa (mst. 33–57). MUUNDO WA SOMO LA SURA HII Utakaso wa Mwili na Nafsi – MIST. 1–9 Hapa tunaona jinsi mtu aliyekuwa najisi kwa ugonjwa wa ngozi hakuachiwa arudi moja kwa moja nyumbani, bali aliletwa mbele ya kuhani nje ya kambi. Hii ni picha ya safari ya wokovu: mtu aliyekuwa mbali na uwepo wa Mungu sasa anarudishwa kwa neema yake. Utakaso unahusisha ndege wawili, maji safi yanayotiririka, uzi mwekundu na hisopo—vitu vyote vinavyobeba ishara za agano na utakaso. Ndege mmoja anachinjwa na mwingine kuachiliwa huru, tukio linaloonyesha kifo na ufufuo, uhalisia unaokamilika katika Yesu Kristo ambaye alikufa kwa ajili ya dhambi zetu na akafufuka kutupa uzima wa milele (Warumi 6:4). Hisopo, uliotumika kuashiria utakaso katika Kutoka 12:22 na Zaburi 51:7, linatufundisha kwamba utakaso wa kweli ni kazi ya Mungu unaotufanya tuwe safi kiroho. Baada ya sherehe hii mgonjwa alioga, akanyoa nywele na kufua nguo, ishara ya kuanza upya maisha yake, akirudi katika jumuiya na uwepo wa Mungu akiwa kiumbe kipya (2 Wakorintho 5:17). Kuwekwa Huru kwa Ushirikiano Mpya – MIST. 10–20 Siku ya nane, baada ya kipindi cha kungoja na kuangalia kama ugonjwa haujarudi, mgonjwa aliyepokea utakaso aliendelea na sadaka maalumu: sadaka ya kosa, sadaka ya dhambi, na sadaka ya kuteketezwa. Kuhani alimpaka damu ya sadaka ya kosa kwenye sikio la kuume, kidole gumba cha mkono wa kuume, na kidole gumba cha mguu wa kuume, kisha akapaka mafuta ya upako sehemu zile zile. Hii ina maana ya kiroho kwamba mtu sasa amewekwa huru kusikia neno la Mungu (sikio), kufanya matendo mema (mkono), na kutembea katika njia zake (mguu). Mafuta ya upako yanaonyesha uwepo wa Roho wa Mungu unaompa nguvu ya kuishi maisha mapya ya ushuhuda na utakatifu. Hii ni picha ya kumkaribia Mungu kupitia damu ya Kristo inayosafisha na mafuta ya Roho Mtakatifu yanayomtegemeza muumini katika safari ya imani (Waebrania 10:19-22). Ni mfano wa mtu aliyerejeshwa kijamii na kiroho, anayerudi kazini, nyumbani na katika jumuiya akiwa na ahadi mpya ya kuishi kwa uaminifu mbele za Mungu. Utakaso wa Nyumba – MIST. 33–57 Sheria ya utakaso haikuhusu tu watu bali hata nyumba zao. Nyumba ikiwa na dalili za fangasi au kuoza ilichunguzwa na kuhani, ikiagizwa kuoshwa, kuondolewa mawe yaliyoathirika, na ikiwa uharibifu unaendelea, kubomolewa kabisa. Hii ni fundisho la kinabii kwamba Mungu anajali mazingira tunayokaa na kwamba uchafu wa kimwili unawakilisha pia uchafu wa kiroho. Nyumba inayooshwa au kubomolewa inaashiria kwamba Mungu anaamua kuondoa kabisa chanzo cha uharibifu, na kuleta makao mapya yaliyo safi. Katika Kristo, si mioyo yetu tu bali pia ulimwengu wote unatazamiwa kusafishwa na kufanywa upya (Ufunuo 21:5). Utakaso wa nyumba unatufundisha kuacha dhambi na desturi zinazoweza kuathiri familia na jamii nzima, tukimruhusu Kristo kufanya makao katika maisha yetu na katika nyanja zote tunazoishi (Waefeso 3:16-17).--- TAFAKARI YA UJUMBE Mungu anayerejesha:  Kutoka kwa ugonjwa hadi jumuiya, kutoka dhambi hadi haki. Sadaka ya ndege:  Kifo na uhuru – Kristo alikufa (ndege aliyechinjwa) na akafufuka (ndege aliyeachwa huru) ili tuwekwe huru (Waebrania 9:13–14). Damu na mafuta:  Damu ya Kristo yasafisha, mafuta ya Roho yanatia nguvu. Nyumba safi:  Mungu si wa ndani ya mioyo tu bali pia wa nafasi tunazoishi na jamii tunazounda. Picha ya uumbaji mpya:  Mwisho wa Biblia unaahidi uumbaji mpya usio na unajisi wala maumivu (Ufunuo 21–22). MATUMIZI YA WALAWI 14 KATIKA MAISHA Ushuhuda:  Je, baada ya kuponywa (kimwili, kiroho, kihisia), unarudi katika maisha ya kawaida bila kumshirikisha Mungu? Ushirika:  Urejesho ni kurudi kwa jumuiya. Je, unaunda mazingira safi ya kiroho nyumbani na kazini? Mwili na Nafsi:  Safisha sio tabia pekee bali pia mazingira yanayokuathiri – muziki, marafiki, mitandao ya kijamii. MAZOEA YA KIROHO Fanya toba ya ukombozi : omba Kristo akusafishe na akupe Roho wake upya. Fanya usafi wa mazingira (nyumba, simu, mitandao) kama ishara ya utakaso wa moyo. Shirikiana tena na jumuiya ya waumini bila hofu au aibu. OMBI LA HITIMISHO Ee Mungu wa utakaso na urejesho, unayetupa uzima mpya, tusafishe mioyo yetu na mazingira yetu. Tuweke huru kama ndege aliyeachwa angani, tukiishi kwa kusikiliza sauti yako, kutenda kwa mikono safi na kutembea kwa miguu ya amani. Amen. MAONI NA MASWALI YA MJADALA Umewahi kushuhudia urejesho baada ya kuanguka? Je, kuna “nyumba” katika maisha yako inayohitaji utakaso wa kiroho? Ni hatua gani unaweza kuchukua ili kusafisha mazingira yako ya kila siku kiroho? Shiriki kwenye maisha-kamili.com kwa mjadala na maswali. ➡ SOMO LIJALO: WALAWI 15 – MWILI, MAJI NA USAFI WA MOYO Je, usafi wa mwili na usafi wa moyo vina uhusiano gani katika safari ya imani? ANNOTATED BIBLIOGRAPHY Jacob Milgrom, Leviticus 1–16: Anchor Yale Bible Commentary  – Hutoa uchambuzi wa kina wa mfumo wa usafi na sadaka, akieleza umuhimu wa utakaso wa mtu na nyumba katika mpangilio wa ibada ya Israeli. John Walton, The Lost World of the Torah  – Anafafanua jinsi torati inavyofanya kazi kama hekima ya agano, na si tu sheria za kisheria, na jinsi inavyolenga kudumisha utaratibu wa agano la Mungu na watu wake. Ellen G. White, Patriarchs and Prophets  – Anaonyesha mpangilio wa sadaka na utakaso kama kivuli cha kazi ya Kristo ya utakaso na urejesho wa binadamu. L. Michael Morales, Who Shall Ascend the Mountain of the Lord?  – Anaunganisha ibada ya hekaluni na uwepo wa Mungu, akionyesha jinsi utakaso unavyohusu safari ya kumkaribia Mungu mwenyewe.

Kumkaribia Mungu: Tembelea Walawi Mtazame Yesu Je, tunaweza kumkaribia Mungu kwa moyo safi huku tukipuuza miili yetu? Je, uchafu wa nje unaweza kuashiria hali ya ndani ya moyo? UTANGULIZI NA MUKTADHA Walawi 15 inahusu maji ya mwili : kutokwa na mbegu kwa mwanaume, hedhi kwa mwanamke, na kugusana na vitu vilivyoathiriwa na hali hizi. Hali hizi hazikuhesabiwa kuwa dhambi, bali zilihitaji utaratibu wa utakaso  kabla ya kushiriki tena katika ibada. Katika ulimwengu wa kale, tamaduni jirani kama Wamisri na Wababeli walihusisha damu na maji ya mwili na nguvu za fumbo za uharibifu au uchawi. Tofauti ya Israeli ilikuwa hii: utakaso haukuwa uchawi, bali agizo la Mungu la kulinda hekalu na kuakisi utakatifu wake. Ujumbe wa unabii ni kwamba miili yetu na maisha yetu ya kila siku si tofauti na imani yetu . Usafi wa nje ni ishara ya moyo safi  na maisha ya heshima mbele za Mungu Mtakatifu. Yesu anakazia msingi huu: “Heri wenye moyo safi, kwa maana hao watamwona Mungu”  (Mathayo 5:8), na katika Yeye tunapata utakaso wa kweli wa ndani na nje (Waebrania 9:13–14). SOMA KWANZA: WALAWI 15 Mwanaume mwenye kutokwa na maji  (mst. 2–18). Mwanamke katika hedhi na hali zisizo za kawaida  (mst. 19–30). Lengo kuu: kutotia unajisi Maskani ya Mungu  (mst. 31–33). MUUNDO WA MASOMO KWA SURA HII UCHAFU WA MWILI – MST. 2–12 Kama nguo inapolowa maji machafu na kuhitaji kuoshwa kabla ya kuvaa tena, ndivyo mtu aliyekuwa na utoaji wa maji alihitaji kujitenga na kuoga kabla ya kushiriki tena katika ibada. Ujumbe wa Kiroho:  Mwili wetu ni nyumba ya Roho Mtakatifu (1 Wakorintho 6:19–20); tunapoujali mwili wetu, ni kama kusafisha nyumba tunayoikaribisha heshima ya kifalme. Uhusiano wa Kiunabii:  Yesu alipowaosha wanafunzi miguu (Yohana 13:8–10), alionyesha kuwa hata wenye miguu safi huweza kuchafuka njiani na wanahitaji kusafishwa tena – ishara ya utakaso wa kila siku wa safari ya maisha. USAFI WA MWANAMKE – MST. 19–30 Hedhi haikuwa dhambi, bali kama simu inayohitaji kuchajiwa upya – ishara ya udhaifu wa mwili unaohitaji neema ya Mungu na kipindi cha kupumzika. Baada ya hedhi, walitoa sadaka ndogo kama ishara ya kuanza upya. Ujumbe wa Kiroho:  Hali hizi hutufundisha kumtegemea Mungu kila siku, kwa kuwa nguvu na afya hutoka kwake. Uhusiano wa Kiunabii:  Yesu alipomgusa mwanamke mwenye kutoka damu (Marko 5:25–34), alivunja vizuizi vya hofu na desturi, akionyesha kuwa kwa Yeye utakaso na uponyaji wa kweli hupatikana bila woga. SABABU YA KUJITENGA – MST. 31–33 Kama mtu anayepiga deki kabla ya mgeni wa heshima kuingia, ndivyo walivyotakiwa kujitenga ili maskani ya Mungu ibaki safi. Ujumbe wa Kiroho:  Mungu anaishi katikati ya watu wake na anahitaji mioyo safi – kama chumba kinachoandaliwa kwa mgeni muhimu (2 Wakorintho 6:16–18). Uhusiano wa Kiunabii:  Kristo anatufanya kuwa hekalu hai la Roho (Waefeso 2:21–22), na maisha yetu yote yanakuwa kama nyumba yenye wageni wa heshima kila siku – Roho Mtakatifu mwenyewe. TAFAKARI YA KITEOLOJIA, KIUNABII NA KIAFYA Torati kama Hekima na Afya:  Sheria hizi zililinda Waisraeli kiafya dhidi ya maambukizi na kuimarisha heshima ya ibada (Walton). Maji kama alama ya utakaso:  Kuoga kuliashiria mwanzo mpya. Ezekieli 36:25–27 inatoa unabii wa utakaso wa ndani: “Nitawanyunyizia maji safi nanyi mtakuwa safi; nitawapa moyo mpya.” Yesu na ubatizo:  Ubatizo ni alama ya utakaso kamili wa ndani na nje (Warumi 6:4) na Yesu mwenyewe alibatizwa akitupa mfano wa utakatifu na utiifu. Mwili na moyo:  Yesu alifundisha kwamba uchafu halisi unatoka moyoni (Marko 7:20–23), akionyesha hitaji la utakaso wa ndani kupitia Roho Mtakatifu. MATUMIZI YA MAISHA Tazama desturi zako za usafi wa mwili na mazingira kama matendo ya ibada kwa Mungu. Omba kila siku kwa utakaso wa moyo na usafi wa tabia. Kumbuka: hakuna hali ya uchafu ambayo haiwezi kuoshwa na damu ya Kristo (1 Yohana 1:9). MAZOEZI YA KIROHO Maombi ya kila siku:  “Bwana, nioshe kwa damu ya Yesu, nisafishe kwa Roho wako, na nijaze moyo mpya.” Kitendo cha usafi:  Chukua hatua za makusudi za usafi wa mwili na mazingira kama alama ya utakaso wa moyo. Tafakari ya ubatizo:  Tafakari kuhusu ubatizo wako kama alama ya kusafishwa na kuanza upya. OMBI LA MWISHO Ee Baba Mtakatifu, unayetiririsha maji ya uzima, oshwa mioyo yetu kwa damu ya Mwanakondoo. Fagia uchafu wa ndani na nje, utufanye hekalu lako la milele. Tunainua mioyo yetu kwako, tukisema: Bwana, ni safi; Roho, kaa ndani yangu milele. Amina. MASWALI YA KIKUNDI NA USHIRIKA Je, kuna maeneo ya maisha yako yanayohitaji utakaso wa kipekee? Ni desturi zipi za usafi wa kila siku unaweza kuziona sasa kuwa ibada ya kweli? Ubatizo wako una maana gani kwa utakaso wako wa kila siku? Shiriki mawazo na maombi yako kupitia maisha-kamili.com . MAELEZO YA VYANZO NA REJEA Morales, L. Michael.   Who Shall Ascend the Mountain of the Lord?  – Anaeleza jinsi utakatifu wa Mungu unavyohusiana na hekalu na hitaji la utakaso kabla ya kukaribia uwepo wake. Milgrom, Jacob.   Leviticus 1–16  – Uchambuzi wa kina kuhusu sheria za uchafu wa mwili na athari zake kwa maskani ya Mungu. Walton, John H.   The Lost World of the Torah  – Inaonyesha kwamba sheria hizi zililenga hekima ya maisha na si mfumo wa kisheria pekee. White, Ellen G.   Patriarchs and Prophets  – Inasisitiza wito wa Mungu wa kuwa na usafi wa kweli wa moyo na maisha. SOMO LIJALO: WALAWI 16 – SIKU YA UPATANISHO (YOM KIPPUR) Je, kuna njia ya kuondoa uchafu wote wa moyo na kurejesha uhusiano wa karibu na Mungu kwa siku moja maalum ya rehema? MAONI NA USHIRIKA Umepataje somo hili kuhusu uhusiano wa usafi wa mwili na moyo? Je, kuna desturi za maisha yako ambazo ungependa kuziangalia upya baada ya somo hili? Shiriki mawazo yako kupitia hapa maisha-kamili.com .

Kumkaribia Mungu: Tembelea Walawi, Mtazame Yesu Je, nadhiri na vitu vilivyowekwa wakfu kwa Bwana vinatufundisha nini kuhusu moyo wa ibaada ya hiari na uzito wa ahadi zetu kwa Mungu? UTANGULIZI NA MUKTADHA Sura hii ya mwisho ya Walawi inafunga kitabu kinachoeleza jinsi watu wa agano wanavyoweza kuishi karibu na Mungu Mtakatifu. Wakati sura zilizotangulia zilikazia maisha ya kila siku, ibaada, na usafi, Walawi 27 inaleta wazo la toleo la hiari : ahadi (nadhiri) na vitu vilivyowekwa wakfu kwa Bwana. Hii si amri ya lazima bali ni mwaliko wa hiari wa kujitoa zaidi ya ulivyotakiwa. Katika muktadha wa Biblia yote, nadhiri zinahusiana na shukrani na wito wa kukiri ukuu wa Mungu (Zaburi 50:14; 116:12–14). Yesu mwenyewe aliwahi kuonya dhidi ya kutamka viapo kwa wepesi (Mathayo 5:33–37), akifundisha kwamba wacha tuwe watu wa ukweli bila kujihusisha na ahadi za haraka zisizo na uzito. Hivyo Walawi 27 inatufundisha jinsi moyo wa hiari unavyoweza kugeuka kuwa tendo la upendo au kuwa mzigo ikiwa unachukuliwa kwa wepesi. Na katika Agano Jipya tunaona Yesu akifanikisha hali ya kujitoa kamili katika mapenzi ya Baba ( “Sio mapenzi yangu bali yako yatimizwe”  – Luka 22:42) na kanisa la mwanzo likiendelea na desturi za nadhiri kwa njia ya heshima na unyenyekevu (Mdo 18:18). MUUNDO WA WALAWI 27 Watu waliowekwa nadhiri (1–8)  – thamani ikitolewa kulingana na umri na hali ya kifedha. Wanyama waliowekwa nadhiri (9–13)  – sadaka ya wanyama safi na kanuni za ukombozi wa wanyama wasiofaa. Nyumba na mashamba yaliyowekwa nadhiri (14–25)  – thamani ikipimwa na kuhani, pamoja na gharama ya ukombozi kwa kuongeza sehemu ya tano. Vitu vilivyoharamishwa kabisa (herem) kwa Bwana (28–29)  – vitu visivyoweza kukombolewa tena. Zaka kama sehemu ya umiliki wa Mungu (30–34)  – msisitizo wa mwisho kuwa zaka ni mali ya Mungu, ikikazia agano la umiliki wake juu ya Israeli. UCHAMBUZI WA KIHISTORIA NA KITHEOLOJIA 1. Nadhiri: Moyo wa Hiari unaoleta Harufu Nzuri kwa Mungu Katika ulimwengu wa kale, ahadi kwa mungu ilikuwa ishara ya kujitoa na mara nyingi ilihusiana na ombi au shukrani. Lakini Biblia inabadilisha mtazamo huu: nadhiri hazimlazimishi Mungu bali zinakuwa ishara ya kumpenda kwa hiari (Mhubiri 5:4–5). Mungu anataka mioyo yetu, si maneno matupu. Hii ni tofauti na mila ya mataifa jirani ambapo nadhiri mara nyingi zilionekana kama njia ya "kumnunua" mungu kwa msaada wake. Hapa, Mungu wa Israeli anafundisha kuwa hiari ya kujitoa ni ibada halisi, lakini anapima uaminifu wa moyo, si ukubwa wa sadaka  (Marko 12:41–44). Na Agano Jipya linaonesha mfano wa hali ya juu kabisa ya kujitoa – Yesu mwenyewe akijitoa kikamilifu kwa mapenzi ya Baba (Luka 22:42) na wafuasi wake wakiishi maisha ya kujitolea kwa hiari (Mdo 18:18). 2. Herem: Mali Iliyowekwa Kabisa kwa Mungu Herem (vitu vilivyowekewa marufuku kabisa), vinavyotofautiana na matoleo mengine kwa kuwa haviwezi kuuzwa au kukombolewa (Walawi 27:28). Ni vya daraja la juu kabisa la utakatifu—qodesh haqqodashim—kama madhabahu yenyewe, ikiashiria kutengwa kabisa kwa Mungu na kutolewa kwake kikamilifu bila kubakiza. Hata watu waliotengwa kwa hukumu ya herem (Walawi 27:29) hawawezi kukombolewa bali lazima waondolewe kabisa, wakihesabiwa kuwa wametolewa kwa Mungu kwa njia isiyoweza kubadilishwa. Hii inadhihirisha asili ya Mungu mwenye utakatifu mkamilifu na uhalisia wa hukumu yake. Kiwango hiki cha kujitolea kinaonyesha, kwa njia ya kiunabii, kujitoa kwa Kristo ambaye alijitoa kikamilifu bila kujizuia (Wafilipi 2:5–8), akibeba kwa hiari uzito wa hukumu ili kuleta ukombozi wa kweli. 3. Sheria ya Ukombozi: Neema na Haki Zikienda Pamoja Tofauti na herem  ambayo haikuweza kurejeshwa wala kukombolewa, kifungu hiki kinatoa masharti ya kawaida kwa mtu kuweka wakfu nyumba au shamba, huku likitoa pia njia ya kuyakomboa tena kwa malipo ya thamani iliyokadiriwa pamoja na nyongeza ya sehemu ya tano. Nyumba iliyowekwa wakfu ilikadiriwa thamani yake na kuhani, na kama mmiliki wa awali alitaka kuirudisha, alitakiwa kulipa thamani kamili iliyokadiriwa pamoja na nyongeza ya sehemu ya tano (asilimia 20) (27:14–15). Vivyo hivyo, shamba lililowekwa wakfu lilikadiriwa kulingana na kiwango cha mbegu na muda uliobaki hadi Mwaka wa Yubile, ambapo thamani yake ilipunguzwa kadiri Yubile ilivyokaribia (27:16–18). Kama shamba hilo lingewekwa wakfu na lisikombolewe, lingekuwa mali ya kudumu ya Bwana na la makuhani baada ya Yubile (27:19–21). Kwa mashamba yaliyokuwa yamenunuliwa, hayakuwa ya kudumu bali yangerudi kwa mmiliki wa asili katika Yubile (27:22–24). Thamani zote zilihesabiwa kwa kipimo cha shekeli ya patakatifu (27:25). Mpangilio huu ulizuia watu kutumia nadhiri kama hila ya kisheria na wakati huo huo ulitoa nafasi ya kurudi kwa neema, ukiheshimu nia ya awali ya kujitoa kwa Mungu huku ukionesha huruma yake kwa udhaifu wa mwanadamu. 4. Nadhiri na Agano: Upendo wa Hiari Unaoimarisha Uhusiano Torati, kwa mtazamo wa maandiko yote, si sheria za kisiasa pekee bali hekima ya kuishi kwa mpangilio wa agano (Kumbukumbu la Torati 6:5; Mika 6:6–8). Nadhiri katika Walawi 27 zinaonyesha uhusiano wa agano unaojengwa kwa upendo wa hiari. Hii inatufundisha kwamba maisha ya imani hayahusiani tu na kutimiza wajibu wa lazima bali pia kutoa kwa moyo wa shukrani na heshima (Warumi 12:1), jambo linaloonekana kutimia kwa ukamilifu katika maisha na huduma ya Yesu. MAFUNZO YA SOMO Ahadi ni Takatifu  – Mhubiri 5:4–5 na Mathayo 5:33–37 zinatufundisha kuwa maneno yetu yana uzito. Walawi 27 inatufundisha kutotamka nadhiri kwa wepesi bali kutimiza kwa uaminifu kila ahadi tunayompa Mungu. Mali Yote ni ya Mungu  – Zaburi 24:1 inatufundisha kuwa ulimwengu wote ni mali yake. Kutenga mali kwa hiari ni kukiri kwamba sisi si wamiliki wa mwisho bali wasimamizi wa neema yake. Toleo la Hiari ni Tendo la Upendo  – Yesu alisifia wajane waliotoa kidogo walichokuwa nacho kwa moyo wote (Marko 12:41–44). Mungu anapima moyo, si thamani ya kifedha. MATUMIZI YA MAISHA Angalia Ahadi Zako : Je, kuna ahadi ulizoahidi kwa Mungu (huduma, muda, au mali) ambazo hazijatekelezwa? Moyo Wako wa Hiari : Je, huduma yako inatokana na shukrani na upendo au ni jukumu la lazima tu? Kujitoa kwa Utakatifu : Je, una maeneo ya maisha ambayo Mungu anakuita uyatoe kikamilifu kwake bila kujihifadhi? MASWALI YA KUJADILI Kwa nini Mungu anathamini ahadi za hiari kama vile anavyothamini amri zake? Tunawezaje kujenga mazoea ya kutimiza ahadi kwa uaminifu na bila kuchelewa? Je, kuna eneo katika maisha yako ambalo Mungu anakuita uliweke wakfu kabisa kwake leo? SALA YA KUFUNGA Ee Bwana, tupe mioyo ya uaminifu na hiari. Tufundishe kutamka na kutimiza ahadi kwa uaminifu, na kutambua kuwa kila kitu tulicho nacho ni chako. Utusaidie kujitoa kikamilifu kama vile Mwanao Yesu alivyotoa maisha yake kwa ajili yetu. Amina. SOMO LIJALO: KITABU CHA HESABU – SAFARI YA AGANO Swali: Je, safari ya Israeli jangwani inatufundisha nini kuhusu uaminifu wa Mungu na wito wa utii katika changamoto za maisha?

Kumkaribia Mungu: Tembelea Walawi, Mtazame Yesu  Je, Walawi unatufundisha nini kuhusu jinsi ya kumkaribia Mungu Mtakatifu na kuishi katika uwepo wake? Awali ya Yote Kama moyo wa Torati, Walawi  ni zaidi ya mkusanyiko wa sheria. Ni hadithi ya jinsi Mungu Mtakatifu anavyoweza kuishi katikati ya watu wenye dosari bila kuwaangamiza. Ni mwaliko wa kushiriki tena uzuri wa Edeni – mahali pa uwepo wa Mungu, sasa ukiwa umejengwa katika hema ya kukutania . Kutoka Edeni hadi Sinai – Na Sasa Nini? Mwanzo  (Mwa. 3:22–24) hutuonyesha mwanadamu akifukuzwa kutoka bustani ya Edeni, akipoteza maisha ya kuishi uso kwa uso na Mungu na kuingia katika hali ya uhamisho na mauti (Rum. 5:12). Kutoka (Kut. 19:4–6; 25:8–9) huleta matumaini mapya: Mungu anamkomboa Israeli kutoka utumwa wa Misri, anawapandisha juu ya mlima wake na kuwaahidi kukaa katikati yao kupitia hema ya kukutania  – picha ya bustani mpya ya makutano. Lakini mwisho wa Kutoka (Kut. 40:34–35) unaonyesha changamoto: Musa mwenyewe hawezi kuingia ndani ya hema kwa sababu utukufu wa YHWH umeijaza. Swali linabaki: Mwanadamu ataingiaje tena katika uwepo wa Mungu bila kuangamia? Walawi  ndilo jibu (Walawi 1:1). Mungu anazungumza kutoka hema, akitoa njia ya upatanisho kwa damu (Walawi 17:11; Ebr. 9:22), utakaso kutoka najisi (Walawi 11–16), na mwaliko wa kuishi maisha ya utakatifu (Walawi 19:2; 20:7–8) ili ushirika na Mungu urejeshwe. Muundo wa Walawi – Njia ya Kukaribia Walawi 1–10  – Dhabihu na ukuhani: mfumo wa kukaribia uwepo wa Mungu unaanza. Hapa tunaona sadaka tano kuu (sadaka ya kuteketezwa, nafaka, amani, dhambi na hatia – Walawi 1–7) zinazolenga kuondoa dhambi na najisi (Walawi 4:20, 26, 31) na kurudisha ushirika na Mungu. Kisha kuna kuwekwa wakfu kwa makuhani (Walawi 8–10), kuonyesha kwamba upatanisho unahitaji waamuzi wa kiroho wanaowakilisha watu mbele za Mungu (Ebr. 5:1). Walawi 11–16  – Tofauti kati ya kilicho safi na najisi: sheria za vyakula (Walawi 11), uzazi (Walawi 12), magonjwa ya ngozi na kuvu (Walawi 13–14), na kutokwa damu au shahawa (Walawi 15). Mambo haya yote yanafunza kuhusu uchafu unaoweza kuzuia ushirika na Mungu. Kilele chake ni Siku ya Upatanisho  (Walawi 16), mlango wa kati wa kitabu, ambapo sadaka za damu na mbuzi wa Azazeli zinasafisha hekalu, makuhani, na taifa lote, kuhakikisha uwepo wa Mungu unabaki kati yao (Walawi 16:30–34; Ebr. 9:7). Walawi 17–27  – Wito wa maisha ya utakatifu unaoenea katika kila eneo la maisha. Utakatifu hauishii hekaluni au kwa makuhani pekee bali unapanuka kwa taifa lote: marufuku ya damu (Walawi 17), uhusiano wa ndoa na maadili ya ngono (Walawi 18), wito wa upendo kwa jirani (Walawi 19:18), adhabu za maovu (Walawi 20), utakatifu wa makuhani na sadaka (Walawi 21–22), sikukuu za Bwana na sabato (Walawi 23, 25), pamoja na baraka na laana za agano (Walawi 26). Hitimisho (Walawi 27) linaonyesha umuhimu wa nadhiri na vitu vilivyowekwa wakfu. Hapa tunasikia sauti ya Mungu ikisema: "Mtakapokuwa watakatifu, kwa kuwa Mimi ni mtakatifu"  (Walawi 19:2; 20:7–8; 1 Pet. 1:15–16). Theolojia ya Walawi Utakatifu – Utakatifu si wazo la tabia njema pekee bali ni zawadi ya Mungu inayobadilisha hali ya mtu (Walawi 19:2; 20:7–8). Israel iliitwa kuwa taifa lililowekwa wakfu kwa ajili ya Mungu (Kut. 19:5–6), likidhihirisha tabia na haki yake katika maisha yote ya kila siku—katika familia, kazi za biashara, mashamba, na mahusiano ya kijamii (Walawi 18–20). Huu mwito wa kuishi tofauti na mataifa mengine (Kum. 7:6) unapanuliwa katika Agano Jipya kwa kanisa lote kama "taifa takatifu" (1 Pet. 1:15–16; 2:9). Upatanisho kwa damu  – Damu katika Biblia ni ishara ya uhai (Walawi 17:11). Dhabihu za dhambi na hatia (Walawi 4–5) zilitolewa ili kuondoa uchafu na dhambi, kuhakikisha uwepo wa Mungu hauondoki kwa sababu ya uasi wa watu (Walawi 16:2, 30). Hili linatimia kwa Kristo ambaye alitoa damu yake mara moja kwa wote (Ebr. 9:11–14; Rum. 3:25), akileta upatanisho wa milele na kuondoa vizuizi vya kuingia katika uwepo wa Mungu (Ebr. 10:19–22). Torati kama hekima  – Sheria za Walawi haziwezi kuonekana kama orodha ya amri baridi pekee bali kama mwongozo wa hekima unaoonyesha mpangilio wa agano (Kum. 4:5–8; Zab. 19:7–11). Zilitunza usawa wa jamii na uhusiano wa watu na Mungu (Mika 6:8). Agano Jipya linaonyesha kwamba upendo kwa Mungu na jirani (Rom. 13:8–10; Yak. 2:8) ndilo lengo kuu la torati. Maadili na ibada  – Walawi inasisitiza kuwa ibada ya hekalu na haki ya kijamii haviwezi kutenganishwa. Kufanya dhuluma dhidi ya maskini na wageni (Walawi 19:9–18) ni najisi inayofukuza uwepo wa Mungu (Isa. 1:11–17; Am. 5:21–24). Agano Jipya linapanua msisitizo huu kwa kutoa onyo dhidi ya mwenendo wa kimaadili unaopotoka (1 Kor. 6:9–11) na kuhimiza uchaji wa moyo unaoonekana katika matendo ya upendo, huruma, na usafi wa maisha (Yak. 1:27). Njia hii ya kumkaribia Mungu inafikia kilele chake kwa Yesu Kristo  – Kuhani Mkuu wa milele na dhabihu kamili. Yeye ndiye mfano hai wa Siku ya Upatanisho : kwa damu yake ametufungulia njia ya kuingia bila vizuizi katika uwepo wa Mungu (Ebr. 9–10). Utakatifu unaoenezwa kwa taifa lote sasa umeenea duniani kote kupitia Roho wake. Ujumbe wa Mwisho Walawi ni zaidi ya kanuni za kale: ni hadithi ya jinsi Mungu alivyotengeneza njia ya kurejesha ushirika – mwanadamu tena akiishi karibu na Mungu wake. Ikiwa Mwanzo ni kupoteza Edeni, na Kutoka ni mwaliko wa kurudi, basi Walawi ni lango la kuingia. Ni mwaliko wa kuishi katika utakatifu, tukifurahia uwepo wa Mungu unaokaa katikati ya watu wake na hatimaye katika ulimwengu mpya unaokuja.   Mwito wa Maoni na Ushirika Tunakaribisha maoni, maswali na mitazamo yako kuhusu ujumbe wa Walawi. Je, unajifunza nini kuhusu utakatifu wa Mungu na mwaliko wake wa kuishi karibu naye? Tafadhali shiriki nawe kwa majadiliano ya kina na ushirika kupitia maisha-kamili.com . Vyanzo Vilivyoelezewa Walawi 1–27 (Biblia)  – Chanzo kikuu kinachoweka mpango wa dhabihu, usafi, na maisha ya utakatifu ya Israeli. Waebrania 9–10 (Biblia)  – Inaonyesha jinsi Yesu Kristo alitimiza mfumo wa dhabihu za Walawi, akitoa upatanisho wa kudumu. Tim Mackie, "Leviticus and Holiness" (BibleProject)  – Inatoa uchambuzi wa video na maandishi kuhusu nafasi ya Walawi katika simulizi kuu la Biblia, ikisisitiza utakatifu na uwepo wa Mungu. John Walton, The Lost World of the Torah  – Hutoa muktadha wa kitamaduni wa sheria za Walawi, zikieleweka kama mwongozo wa hekima kuliko kanuni za kisheria. Jacob Milgrom, Leviticus: Anchor Yale Bible Commentary  – Ufafanuzi wa kitaaluma kuhusu ibada, utakaso, na theolojia ya Walawi. Ellen G. White, Patriarchs and Prophets  – Inaeleza jinsi mfumo wa dhabihu ulivyokuwa kivuli cha Kristo na mwaliko wa maisha ya utakatifu mbele za Mungu.