WALAWI 5 - SADAKA YA HATIA: KUMKARIBIA MUNGU NI KUMTENDEA HAKI JIRANI
- Pr Enos Mwakalindile
- Jul 13
- 5 min read
Updated: Jul 31
Kumkaribia Mungu: Tembelea Walawi, Mtazame Kristo
Je, toba mbele za Mungu huwa halali ikiwa bado hujarekebisha kosa lako kwa binadamu mwenzako?
UTANGULIZI NA MUKTADHA
Sadaka ya hatia ni sadaka ya toba kwa ajili ya makosa yanayoleta mzigo wa hatia na wajibu wa fidia. Tofauti na sadaka ya dhambi (Walawi 4), hapa tunakutana na hali ambapo mtu amevunja amri takatifu ya Bwana au amemdhulumu jirani kimali au kiapo, na anapaswa kulipa fidia na kutoa sadaka ya upatanisho.
Katika mpango wa Mungu, haki ya kiibada haijitengi na haki ya kijamii. Kuingia mbele za Mungu kunadai pia kurudi vizuri kwa jirani yako. Hili linaakisi agizo la Yesu:
“Basi ukileta sadaka yako madhabahuni, na hapo ukakumbuka kuwa ndugu yako ana neno juu yako, kiacha sadaka yako mbele ya madhabahu, uende kwanza upatane na ndugu yako.” (Mathayo 5:23–24)
Soma Kwanza: Walawi 5:1–6:7
Angalia aina mbili za hatia:
Dhambi dhidi ya vitu vitakatifu vya Bwana (5:14–19)
Dhambi dhidi ya jirani kwa njia ya kudhulumu, kuiba, au kuapa uongo (6:1–7)
Aina zote mbili za hatia huzaa hali ya asham—mzigo wa kiroho na kijamii unaodai urejesho. Mzigo huu hauondolewi kwa maneno tu bali unahitaji hatua za toba: kulipa fidia, kurekebisha makosa, na kuleta sadaka kama ishara ya kurudi kwa Mungu na kwa wale tuliowaumiza.
MAFUNZO YA SURA HII
DHAMBI DHIDI YA VITU VITAKATIFU – WALAWI 5:14–19
Wakati unadhani umeiheshimu sheria ya Mungu lakini umekiuka mipaka ya vitu vyake vitakatifu bila kujua.
Katika sehemu hii, tunakutana na aina ya dhambi ambayo haionekani kwa macho ya kawaida—makosa yasiyokusudiwa dhidi ya vitu takatifu kama mali ya hekalu, zaka, au sadaka. Haya si makosa ya uasi wa wazi, bali ni ishara kuwa hata kwa bahati mbaya, hatuwezi kudharau takatifu ya Mungu bila madhara. Katika ulimwengu wa Biblia, vitu vya Mungu si vya kawaida—ni vya agano, vya uzima, na vya uwepo wake.
“Hata makosa ya bahati mbaya katika maeneo matakatifu yanahitaji fidia kwa kuwa Mungu ni mtakatifu na mwenye haki.”
Katika mpango wa toba:
Mtoaji anahesabu thamani ya kile alichokosea—iwe ni mali, ahadi, au sadaka.
Anaongeza asilimia 20 zaidi (kama fidia ya upendo na urejesho).
Kisha anatoa kondoo wa sadaka ya hatia kama ishara ya kurudi kwenye uhusiano wa agano.
Toba ya kweli si kusema “pole” tu—ni kuchukua hatua ya kurejesha uhusiano uliovunjika kati ya Mungu na mtu. Toba ni njia ya kukaribia uzima wa Mungu kwa kushughulikia matokeo ya dhambi yako.
DHAMBI DHIDI YA JIRANI – WALAWI 6:1–7
Unapomkosea mtu lakini bado unataka kuwa sawa na Mungu.
Hapa Mungu anaingilia kati si tu kama mtoaji wa msamaha, bali kama mtetezi wa walioonewa. Dhambi hizi ni za hila—kama kuiba, kukataa dhamana, au kula kiapo cha uongo. Hizi ni dhambi za uhusiano na jamii.
Sadaka ya hatia ni darasa kwa jamii ya waumini kwamba haki kwa jirani si jambo la hiari bali la kiibada.
Hatua za toba ya kweli:
Kukiri kosa – Hii ndiyo hatua ya kwanza ya toba ya kweli, ambapo mtu anakubali mbele za Mungu na binadamu kuwa ametenda dhambi. Kukiri ni kukubali ukweli na kuacha kujitetea. (Tazama 1 Yohana 1:9)
Kurudisha mali iliyoibiwa/kudhulumiwa – Mtu anapaswa kumrejeshea jirani yake kile alichodhulumu au kuiba kama ushahidi wa toba ya kweli. Hii inaonyesha kuwa haki haikamiliki bila matendo. (Tazama Walawi 6:4)
Kuongeza fidia ya asilimia 20 (sehemu ya tano) – Hili ni agizo la Mungu lenye lengo la kuleta urejesho kamili na haki iliyozidi, kama njia ya kuponya uhusiano ulioharibika. (Tazama Walawi 5:16; 6:5)
Kutoa sadaka ya kondoo kwa Bwana – Baada ya kurekebisha mambo na jirani, mtu huleta sadaka ya hatia kwa Bwana ili kuonyesha toba na kutafuta msamaha wa kiibada. (Tazama Walawi 6:6–7)
Mpango huu wa fidia unafundisha kuwa msamaha wa kiroho hauondoi wajibu wa kijamii.
MAANA YA SADAKA YA HATIA KATIKA KRISTO
Katika Warumi 8:3, Paulo anaeleza kwamba "Mungu, kwa kumtuma Mwanawe mwenyewe katika mfano wa mwili wa dhambi na kwa sababu ya dhambi, alimhukumu dhambi katika mwili." Hapa, neno la Kiyunani peri hamartias linapotafsiriwa vyema, lina maana ya “kwa ajili ya sadaka ya dhambi” — yaani, Kristo alikuwa asham, sadaka ya hatia, aliyechukua mzigo wa haki uliopaswa kumwangukia mwanadamu.
"Mungu alihukumu dhambi katika mwili wa Masihi, si tu ili kuwasamehe watu bali kuvunja nguvu ya dhambi na kuwarejesha katika familia ya agano ya Mungu kama washiriki wenye haki." — N.T. Wright, Paul and the Faithfulness of God, uk. 1161
Kristo ndiye sadaka ya hatia ya kweli (Isaya 53:10):
“Bwana aliridhika kumchubua… [a]takapojitoa kuwa sadaka ya hatia (asham), ataona uzao wake…”
Yesu alikufa si kwa ajili ya dhambi zisizo na madhara, bali kwa ajili ya makosa yaliyojeruhi haki—kwa Mungu na kwa wanadamu. Msalaba wake haukuwa tu kwa ajili ya msamaha; ulileta pia fidia ya kweli kwa walioumizwa. Katika Yesu, hatupokei tu msamaha; tunapewa uwezo wa kurejesha kilicho haribika.
MATUMIZI YA MAISHA
Katika nuru ya injili, sadaka ya hatia inapata utimilifu wake katika kifo cha Kristo, ambaye si tu alichukua adhabu yetu bali alileta pia urejesho wa uhusiano na Mungu na kati ya wanadamu. Kifo chake kilikuwa fidia ya kiungu inayowezesha upya wa maisha, haki ya kijamii, na ujenzi wa jamii ya upatanisho. Sadaka ya hatia hutuita kwenye toba ya matendo, si ya maneno tu—toba inayoonekana katika njia tunavyowapenda, kuwasamehe, na kuwatendea haki wale tuliowaumiza.
Wito wa leo:
Usiache sadaka yako mbele za Bwana kabla hujapatana na yule uliyetenda dhambi dhidi yake.Hii ndiyo sadaka ya hatia—sadaka ya ukombozi wa mahusiano yaliyovunjika.
TAFAKARI NA JIFUNZE ZAIDI
Je, kuna mahusiano katika maisha yako ambayo yanahitaji kurekebishwa kwa sababu ya dhuluma au ukosefu wa ukweli? Eleza kwa nini ni vigumu au rahisi kuchukua hatua.
Tukiwa kama kundi, ni nini tunachoweza kufanya ili kusaidiana kutenda haki kwa wale tuliowakosea?
Je, msamaha wa Mungu unawezaje kuwa kichocheo cha kuchukua hatua za kurudisha haki kwa jirani? Jadilianeni jinsi sadaka ya hatia inavyotufundisha kutubu kwa matendo na si kwa maneno tu.
BARAKA YA MWISHO
Bwana akupe ujasiri wa kurudi, si tu kwake bali pia kwa wale uliowaacha na majeraha.Akufunike kwa neema ya Kristo ambaye alijitoa kuwa asham kwa ajili yako—ili haki na rehema vitawale tena.
Moto wa toba yako ulete nuru kwa wale uliowaumiza,na uweke daraja la neema kati yako, jirani yako, na Mungu wako.
Amina.
MAONI NA USHIRIKA
Umewahi kuwa kwenye hali ambapo toba yako kwa Mungu ilihitaji pia kurudisha haki kwa jirani?Tungependa kusikia simulizi zako, tafakari zako, au maombi ya kuombea safari yako ya urejesho. Tafadhali shiriki nasi:
✍🏽 Andika maoni yako hapa chini.
🤝 Waulize wengine katika kikundi chenu: "Je, tumewahi kuwa waaminifu kwa toba ya matendo, si maneno tu?"
🙏 Ombeni pamoja kwa ujasiri wa kuchukua hatua za urejesho, kwa msaada wa Roho Mtakatifu.
Umoja wa watakatifu hujengwa si kwa maneno ya rehema pekee, bali kwa matendo ya haki yanayounga mioyo iliyovunjika.
Rejea na Vyanzo
Biblia Takatifu, Tafsiri ya Kiswahili ya Kisasa – Maandiko kutoka Walawi 5–6, Mathayo 5:23–24, Warumi 8:3, 1 Yohana 1:9, Isaya 53:10.
L. Michael Morales, Who Shall Ascend the Mountain of the Lord? A Biblical Theology of the Book of Leviticus (IVP Academic, 2015), uk. 55.– Chanzo cha maelezo ya kiibada kuhusu utakatifu wa Mungu na sadaka ya hatia.
N.T. Wright, Paul and the Faithfulness of God (Fortress Press, 2013), uk. 1161.– Ufafanuzi wa Warumi 8:3 na dhana ya Kristo kama sadaka ya hatia (asham).
Tim Mackie, The BibleProject – Sacrifice & Atonement Series (Video & Podcast).– Hutoa muktadha wa kiibada na kijamii wa sadaka ya hatia na umuhimu wa fidia ya kweli.
Ellen G. White, Patriarchs and Prophets – Ingawa haikutajwa moja kwa moja kwenye somo hili, ni rejea ya mara kwa mara katika mfululizo huu kuhusu sadaka na ibada.
Comments